چگونه با کودک عصبانی برخورد کنیم؟
به طور قطع مواقعی پیش آمده که با عصبانیت کودکتان مواجه شده‌اید. اغلب، یا همراه با کودک عصبانی شروع به داد زدن می‌کنیم یا از تعجب خشکمان می‌زند و نمی دانیم چه برخوردی داشته باشیم.
آنچه در ادامه خواهید خواند ده قانونی است که می‌توان برای مواجهه با یک کودک عصبانی به کار برد:
۱- هنگامی که کودک عصبانی است سر او داد نزنید و تنش را بیشتر نکنید
بیشتر اوقات زمانی که کودک عصبانی می‌شود پدر یا مادر سر او داد می‌زنند. اما این کار تنها رفتار شما را از کنترل خارج می‌کند. بهترین کاری که در این گونه مواقع می‌توانید انجام دهید حفظ آرامش است.
بیایید اینگونه فکر کنید: شما تصادف کردید و راننده اتومبیل دیگر با عصبانیت از ماشین بیرون پرید و شروع به داد زدن سر شما کرد، اگر در این موقعیت آرامش خود را حفظ کنید، فرد مقابل هم آرام خواهد شد.
اما اگر شما هم با خشونت پاسخ رفتار او را بدهید و مثلا بگویید «چی داری میگی! تقصیر تو بود!» تنش بین شما بیشتر و بیشتر خواهد شد.
بنابراین زمانی که کودک عصبانی است با او وارد چالش نشوید. این کار مثل ریختن بنزین روی آتش است. به جای این کار، صبورانه منتظر بمانید تا آرام شود.
۲- زمانی که کودک عصبانی است سعی نکنید برای او دلیل بیاورید
بسیاری از والدین هنگامی که کودک عصبانی است با منطق با او صحبت می‌کنند.
به عنوان بزرگسال، ما با این کار قصد داریم تا تنش موقعیت را کمتر کنیم اما با دلیل صحبت کردن با یک کودک عصبانی همیشه کار را بدتر می‌کند. به این دلیل که ظرفیت روانی آنها مشابه ما نیست و نمی توانند تنش را متوقف کرده و با منطق صحبت کنند.
بنابراین وقتی با کودک عصبانی خود روبرو می‌شوید، بایستی صحبت کردن را به زمانی که او آرام شد موکول کنید و از تکنیک‌های دیگری استفاده کنید.
گفتن جملاتی همچون «چرا از دست من عصبانی هستی؟، تو خودت تکالیفت رو توی مدرسه جا گذاشتی!» تنها کودک شما را عصبانی‌تر خواهد کرد.
به جای گفتن این جملات، صبر کنید که عصبانیت کودکتان کمتر شود و سپس گفتگو را آغاز کنید.
۳- مراقب واکنش‌های خود هنگام عصبانیت کودک باشید
بررسی واکنش های فیزیکی و روانی خودتان بسیار مهم است. احساسات شما به شما خواهند گفت: «بله من در مقابل کسی هستم که بسیار خشمگین است».
در این لحظه احساس خواهید کرد که تپش قلبتان تندتر شده چون میزان آدرنالین خونتان بیشتر می‌شود.
هرچند دشوار است اما تلاش کنید در این گونه مواقع آرامش خود را حفظ کنید.
به یاد داشته باشید که شما قدرت‌تان را در این مواقع به کودکتان منتقل می‌کنید. با آرام ماندن، به آنها نشان می‌دهید که چگونه عصبانیتشان را کنترل کنند و بدین طریق کودک خود را دعوت به یک دعوای قدرت نمی‌کنید.
اگر واکنش شما با آرامش همراه نباشد، کودک شما در قشرقی که به راه انداخته بیشتر دست و پا می‌زند تا شما را مجبور کند به او توجه کنید. بنابراین شما باید از یک سری مهارت های فرزندپروری برای کنترل خشم او استفاده کنید.
۴- با کودک عصبانی به طور فیزیکی درگیر نشوید.
گاهی از والدین می‌شنویم که در موقع عصبانیت کودکشان، کنترل خود را از دست داده و به طور فیزیکی با کودک درگیر شده‌اند. به مثال زیر توجه کنید:
پسری با مادرش در حال مشاجره است و در این حین پدر پسر را هول داده و اینگونه دعوا بالا می‌گیرد.
بعد از این اتفاق، پسر با پدرش صحبت نمی‌کند زیرا فکر می‌کند پدر باید از او عذر خواهی کند.
از طرف دیگر، پدر گمان می‌کرده که همه این ماجراها به خاطر پسرش به وجود آمده است و نگران بود که اگر او از پسرش عذر خواهی کند موضع قدرتش در خانواده متزلزل شود. این توصیه من به آن پدر بود:
«من کنترلم را از دست دادم و هل دادن تو کار اشتباهی بود. معذرت می‌خواهم.»
همین!
لازم نیست چیز بیشتری بگویید.
پایان داستان!
همه ما مرتکب اشتباهاتی می‌شویم. عذر خواهی می‌کنیم. جبران می‌کنیم و ادامه می‌دهیم.
با این کار شما به فرزندتان یاد می‌دهید که چطور مسولیت رفتار خود را به عهده بگیرد و عذرخواهی کند.
البته فرصت‌های دیگری هم برای یاد دادن این مفاهیم به فرزندتان دارید. اما آنچه حائز اهمیت است این است که الگوی مناسبی برای کودکتان باشید و در دعواها رفتار درستی از خود نشان دهید.
به خاطر داشته باشید که اگر به طور فیزیکی با فرزندتان درگیر شوید، بیشتر از هرچیز دیگری به او یاد می‌دهید که مشکلاتش را با خشونت حل کند.
بیشتر بخوانید: ۸ نکته برای مهار خشم کودکان طلاق
۵- رویکرد دیگری را با کودک عصبانی خود پیش بگیرید
اگر فرزند خردسال شما (۱۸ ماهه تا چهار ساله) در حال شلوغ بازی است، به آرامی از او دور شوید اما او را به طور کامل تنها نگذارید.
زمانی که خردسالان ناراحت هستند به آنها یاد دهید تا مسولیت آرام کردن خود را برعهده بگیرند. می‌توانید بگویید:
«امیدوارم بتونی خودتو آرام کنی. می تونی چند دقیقه ای روی کاناپه دراز بکشی.»
شما با این کار به آنها این پیغام را می‌دهید که به خودشان توجه کنند. بنابراین بجای «تو باید ده دقیقه اینجا بنشینی» بهتر است بگویید:
«هر موقع آرام تر شدی و دیگر ناراحت نبودی می‌تونی بیای پیش ما»
همچنین می‌توانید به آنها حق انتخاب بدهید، مثلا بگویید:
«آیا برای رفتن به اتاقت و حل مشکلات به زمان نیاز داری؟»
مجددا یادآوری می‌کنیم که زمانی که کودک عصبانی است خودتان را وارد چالش با او نکنید.
۶- وقتی کودک عصبانی شده و قشقرق به پا می‌کند تسلیم نشوید!
برخی والدین وقتی با عصبانیت کودکشان مواجه می‌شوند خشکشان می‌زند و هیچ کاری نمی‌کنند و یا شروع به جیغ زدن می‌کنند. آنها از لحاظ احساسی تحت تاثیر قرار گرفته و در برابر رفتار کودک بلاتکلیف هستند و یا تسلیم خواسته کودک می‌شوند.
اگر شما چنین والدی هستید، احتمالا با لحظاتی مواجه شده‌اید که کودکتان به عمد خودش را عصبانی نشان می‌دهد تا شما را با خودش همراه کند. آنها با پرتاب کردن چیزی و یا گفتن کلمه گستاخانه ای شما را طعمه قرار می‌دهند چون می‌دانند در این مواقع شما تسلیم می‌شوید.
طعمه فرزندتان نشوید! عصبانی و تسلیم نشوید.
والدین گاهی تمایل دارند در چنین موقعیت‌هایی با فرزندشان به بحث بپردازند. اغلب، والدین در کنترل احساساتشان با مشکل مواجه می‌شوند و به همین خاطر نمی‌توانند فرزندشان را به خوبی هدایت کنند.
به خاطر داشته باشید اگر تسلیم شوید و یا با کودکتان وارد بحث شوید، به کودک خود یاد می‌دهید که گاهی اوقات می‌توان برای رسیدن به خواسته خود رفتار بدی نشان داد.
به جای این کار، اجازه دهید کودکتان آرام شود و سعی کنید بعدا به آنها مهارت حل مساله را یاد بدهید.
زمانی که وارد بحث با کودکتان نمی‌شوید شما منفعل نیستید بلکه شما به طور هوشمندانه انتخاب می‌کنید که وارد دعوا نشوید. شما نشان می‌دهید که « من قرار نیست وارد بحث با تو بشوم. من آرامش خودم را حفظ می‌کنم.» هرچند به نظر نمی‌رسد اما تمام این انتخاب ها، اقدامات مناسبی هستند.
بیشتر بخوانید: چگونه با کمک کتاب خشم کودکان را کنترل کنیم؟
۷- پیامدهای رفتار بد را بخاطر همان رفتار بد نشان دهید نه به خاطر عصبانیت کودک
زمانی که کودک شما عصبانی شده، شروع به جیغ کشیدن می‌کند، و کنترلش را از دست می‌دهد اطمینان حاصل کنید که پیامدهایی که می‌بیند بخاطر رفتارش است نه احساسش.
برای مثال، اگر کودک شما هنگام عصبانیت به شما ناسزا گفت، پیامدی به خاطر ناسزا گفتن به او نشان دهید. اما اگر به اتاقش رفت و در را به هم کوبید و فریاد زد که زندگی عادلانه نیست، این ماجرا را نادیده بگیرید و رها کنید.
عصبانیت یک احساس طبیعی است و کودکان هم مانند ما عصبانی می‌شوند. آنها نیاز دارند که برای بروز احساساتشان احساس امنیت کنند.
تا زمانی که کودکان قانونی را نشکسته اند و یا بی احترامی نکرده‌اند، می‌توانید به آنها اجازه دهید گاه به گاهی عصبانی شوند.
۸- کودک عصبانی را تنبیه سخت نکنید
اگر هنگامی که کودک عصبانی است او را تنبیه سختی کنید شما باخته اید.
اجازه دهید دلیل آن را بگویم.
فرض کنید فرزند شما عصبانی است. قشقرق به راه انداخته و سر شما جیغ و داد می‌کند. شما مرتب می‌گویید :«اگر بس نکنی تلفنت را برای یک هفته ازت می‌گیرم. باشه، الان شد دو هفته. ادامه بده… حالا شد یک ماه. میخوای همینجور ادامه بدی؟»
اما درست چیزی که از آن می‌ترسید اتفاق می‌افتد. فرزند شما به بدرفتاری اش ادامه می‌دهد و شما تنبیه‌تان را سخت‌تر می‌کنید. عصبانیت او از کنترل خارج می‌شود و هرچه بیشتر سعی می‌کنید او را تنبیه کنید تا دست از رفتار بد خود بردارد و خودش را کنترل کند وضعیت بد و بدتر می‌شود.
ما برای این قانون نامی انتخاب کرده‌ایم: انباشت پیامد.
در موقعیتی که تعریف کردم اتفاقی که می‌افتد آن است که والد کنترل احساسات خود را از دست می‌دهد. البته واقعا تحمل عصبانیت و اندوه فرزندتان دشوار است و ما هیچکداممان این موضوع را دوست نداریم اما چیزی که شما باید از خودتان بپرسید این است: «می‌خواهم کودکم چه چیزی یاد بگیرد؟»
و جواب احتمالا چیزی شبیه به این باشد «می‌خواهم یاد بگیرد که هر بار کاری را که دوست ندارد انجام دهد شروع به پرخاشگری نکند. می‌خواهم یاد بگیرد که زمانی که غمگین است راه درستی برای خلاصی از آن وجود دارد.»
بدترین چیزی که ممکن است انجام دهید ملحق شدن به او و اندوهگین کردن خودتان است. تنبیهات سختی که از نظر فرزند شما تمام نشدنی اند، نه تها کارآمد نیستند بلکه فرزند شما را عصبانی‌تر خواهند کرد.
۹- از فضای متشنج کمی فاصله بگیرید
هنگامی که از والدین سوال می‌شود: «زمانی که شما و همسرتان از یکدیگر عصبانی هستید چه می‌کنید تا آرام شوید؟» معمولا پاسخ می‌دهند کمی از آن فضا دور می‌شویم و کاری را به تنهایی انجام می‌دهیم تا آرام شویم.
این تکنیک در مورد کودک شما نیز کار می‌کند. اما معمولا والدین به این راه فکر نمی‌کنند چون احساس می‌کنند باید کنترل کودکانشان را در دست بگیرند. ولی به خاطر داشته باشید، زمانی که کودک عصبانی است، شما نمی‌توانید منطقی با وی صحبت کنید یا به او هجوم ببرید.
در نهایت می‌توان گفت اگر شما در آن عصبانیت بمانید و با یکدیگر مشاجره کنید، این عصبانیت تمام نخواهد شد بلکه بدتر می‌شود.
بنابراین کمی از فضای متشنج فاصله بگیرید و بازگردید و در فرصتی مناسب که همه آرام هستند با یکدیگر به گفتگو بنشینید و ریشه عصبانیت را پیدا کنید.
۱۰- به کودک عصبانی پاسخ‌های مناسب دهید
والدین باید تلاش کنند که برای رویارویی با عصبانیت الگوی مناسبی باشند. به زبان دیگر، از روش کنترل خشم به عنوان درسی برای کودک بهره بگیرند.
چه کارهایی در این راستا می‌توان کرد؟ سعی کنید به کودکتان بگویید:
«من دارم ناامید می‌شم. – بیا یکم ازاین فضا فاصله بگیریم.»
یا
«من الان نمی تونم با تو صحبت کنم. من واقعا ناراحتم. صبر می‌کنم تا آرام شم. بعدا باهم صحبت می‌کنیم.»
اعتراف به اینکه عصبانی هستید و به زمان برای آرام شدن نیاز دارید یک ضعف نیست. بلکه برعکس گفتن این کلمات قدرت زیادی می‌طلبد. به خاطر داشته باشید شما درس کنترل خشم به کودکتان می‌دهید و این دقیقا همان چیزی است که می‌خواهید فرزندتان یاد بگیرد.
نویسنده: حمیده بهبودزاده
ممنون ، خواندن این مقاله برای من بسیار تاثیر گذار بود.