دلایل حسادت در کودکان و چگونگی رفتار با کودک
حسادت در کودکان احساسی منفی است که اگر کنترل نشود باعث ایجاد مشکلات روانی در بزرگسالی می‌شود. حسادت آمیزه‌ای از رنجش، ترس، ناامنی، احساس مالکیت و سوء‌ظن است. حسادت در کودکان احساس بسیار مخربی است زیرا در بهترین حالت باعث می‌شود کودکتان احساس ناخشنودی و نارضایتی داشته باشد و در بدترین حالت کودک را بد‌اخلاق و عصبانی می‌کند.
حسادت در کودکان به دلایل مختلف ظاهر می‌شود. مثلا اگر فرزند شما حس کند با او به خوبی بچه‌های دیگر-چه بچه‌های فامیل چه غیره- رفتار نمی‌شود، به آنها حسودی خواهد کرد. اغلب حسادت در کودکان زمانی خود را نشان می‌دهد که شما به کودک دیگری توجه بیشتری نشان دهید. همچنین حسادت در کودکان می‌تواند به اشیاء نیز باشد و با تلنبار کردن آنها یا خواستن اسباب‌بازی دیگری آن را بروز دهد.
فهرست محتوا:
- انواع حسادت در کودکان
- حسادت به مال دیگران
- حسادت در مدرسه
- حسادت در روابط اجتماعی
- حسادت خواهر و برادر
- سن حسادت در کودکان
- حسادت در نوزادان
- حسادت در کودکان نوپا
- حسادت در کودکان پیش‌دبستانی
- حسادت در کودکان مدرسه‌ای
- حسادت در نوجوانان و جوانان
- پیامد حسادت در کودکان چیست؟
- دلایل حسادت در کودکان چیست؟
- نشانه‌های حسادت در کودکان چیست؟
- خطرات حسادت در کودکان
- چگونه با حسادت کودکان برخورد کنیم؟
- قدرشناسی باعث کاهش احساس حسادت در کودکان می‌شود
- چگونه حسادت کودکان به فرزند جدید را رفع کنیم؟
- نقش کتاب و کتابخوانی در حسادت کودکان چیست؟
- منابع
انواع حسادت در کودکان
۱- حسادت به مال دیگران
«اما مامان! تو کلاس‌مون من تنها کسی هستم که ایکس باکس نداره!» این جمله براتون آشنا نیست؟
حسادت به دارایی دیگران معمولاً یکی از اولین انواع حسادت در کودکان است. کودک نوپا گاهی به دزدیدن اسباب‌بازی هم‌بازی‌اش فکر می‌کند.
خوشبختانه بعد از این‌که که کودک در مدرسه ثبت نام می‌شود و شروع به درک هنجار‌های اجتماعی می‌کند، معمولاً چیزی که از هم‌بازی‌هایش بخواهد را نمی‌دزدد.اما این باعث نمی‌شود که او برای وسایلی که بچه‌های دیگر دارند، دق نکند.
وقتی حسادت مادی به‌وجود می‌آید، به فرزندان خود کمک کنید تا درک کنند که خانواده‌های مختلف استاندارد‌های مختلفی برای زندگی دارند و الویت‌های مالی برای هر خانواده‌ای متغیر است.
سعی کنید دیدگاه گسترده‌تری در آنها بوجود آورید تا نسبت به آن‌چه که دارند، سپاس‌گزار باشند. همچنین سعی کنید که تمرکز او را از مسائل مادی به سمت مسائل غیر‌مادی که در خانواده شما در دسترس است متمرکز کنید.
به عنوان مثال شما شاید به دلیل داشتن برنامه شغلی انعطاف‌پذیر بتوانید اوقات بیشتری را با کودک خود سپری کنید. یا ممکن است در منطقه‌ای روستایی زندگی کنید که در آن مرکز خرید شیکی وجود ندارد اما از هوای تازه و فضای آزاد برای گشت و گذار بهره‌مند باشید.
به فرزندان خود بیاموزید که به‌جای مقایسه خود با دیگران، برای هر آن‌چه که دارند ارزش قائل شوند. هنگامی که کودکان به دارایی دیگران حسادت کردند، از آن به عنوان فرصتی برای آموزش پس‌انداز کردن پول استفاده کنید.
اگر فرزندتان شکایت کرد که پرطرفدارترین برند کفش کتانی را ندارد، به او فرصت دهید تا در ازای انجام کارهای خانه پول توجیبی بگیرد تا آن کفش را بخرد. این کار باعث ایجاد انگیزه زیاد برای رسیدن به خواسته‌هایش، القای حس مسئولیت‌پذیری و وجدان کاری می‌شود.
شما می‌توانید از حسادت کودکان به عنوان کاتالیزوری برای انجام کارهای داوطلبانه استفاده کنید. با خدمت‌کردن در نوانخانه‌ها و یا اهدای اسباب‌بازی به خیریه‌ها می‌توانید به کودک خود یاد دهید که به افراد فقیرتر احترام بگذارند و متقابلاً متوجه شوند که چقدر خوشبخت هستند.
۲- حسادت در مدرسه
وقتی کودک به مهارت‌های تحصیلی یا ورزشی همسالان خود حسادت می‌کند، این حسادت بر روی عملکردش تأثیر می‌گذارد.
«چه فایده‌ای داره واسه امتحان این همه تلاش کنم وقتی که در هر صورت مولی بیشترین نمره رو میاره؟»
«چرا تو تیم بسکتبال شرکت کنم وقتی کاملاً مشخصه که بِرد بازیکن ستاره هست؟»
حسادت نسبت به مهارت‌های دیگری باعث می‌شود کودک شما نسبت به ویژگی‌های منحصربهفرد خود احساس نالایقی و بی‌ارزشی کند.
در این شرایط وظیفه شماست که استعدادهای شخصی‌اش را به او نشان دهید و مسئولیت‌پذیری در قبال تلاش‌هایش را تقویت کنید.
به کودک اجازه دهید حسادتش را بروز دهد سپس به خصوصیات شخصی مثبت او اشاره کنید.
اگر فرزند شما در تیم فوتبال تمام تلاش خود را می کند اما عملکرد او به صورت فردی و جداگانه خوب است، به این نکته اشاره کنید که «بله مولی در فوتبال مهارت داره اما تو خیلی در ژیمناستیک پیشرفت کردی و من واقعا بهت افتخار می‌کنم.»
همچنین می‌توانید به جای مقایسه عملکرد فرزندتان با دیگران، روی تلاش او متمرکز شوید.
واقعیت این است که اگرچه هر بچه ای نمی‌تواند بازیکن ستاره نوک حمله شود اما همه می‌توانند تمرین کنند و برای پیشرفت، سخت تلاش کنند.
علاوه بر این ورزش و مدرسه به کودکان این امکان را می‌دهد تا دوست پیدا کنند، روحیه کار تیمی را تقویت کنند و پیشرفت شخصی را یاد بگیرند. با تمرکز بر این ویژگی‌ها به کودک خود می‌آموزید که مسئله بهترین بودن نیست بلکه «بهترینِ خود بودن» است.
روش دیگر برای مقابله با احساس حسادت در کودکان، کمک به او در بهبود زمینه‌هایی است که در آنها احساس ناکافی بودن می‌کند.
اگر حسادت او به دلیل حضور نابغه‌ای ریاضی در کلاس به‌وجود آمده باشد، تدریس خصوصی ریاضی (یا به صورت ساده‌تر، اطمینان حاصل کنید که تکالیفش را انجام داده است) ممکن است دقیقاً همان چیزی باشد که کودک شما به آن نیاز دارد و باعث شود احساس اعتمادبهنفس بیشتری کند.
۳- حسادت در روابط اجتماعی
هم‌زمان با بزرگ شدن کودکان، مشکلات اجتماعی بین آنها نیز بیشتر می‌شود. به عنوان مثال دختر شما ممکن است به دلیل این‌که دوستانش بدون او به مهمانی رفتند، احساس تنهایی کند یا پسرتان به محبوبیت کودکی دیگر حسادت کند. محدودیت‌های اجتماعی که در سالهای اولیه وجود نداشت، ناگهان در همه جا ظاهر می‌شود.
اولین قانون کلی برای مقابله با حسادت در کودکان این است که هرگز احساسات آنها را کم‌ارزش جلوه ندهید. ممکن است برای شما مکان نشستن در کافه مساله با‌اهمیتی نباشد اما برای کودک شما یک دنیا ارزش داشته باشد.
با پرسیدن سوالاتی که جوابشان بیشتر از بله و خیر است، به کودک فرصت حرف زدن بدهید.
هنگامی که فرزند شما شروع به صحبت درباره احساساتش کرد، با درایت برخورد کنید. به او بگویید: «می‌توانم بفهمم که چگونه باعث شد احساس نادیده شدن بکنی».
سپس پیشنهاداتی را ارائه دهید تا به فرزندتان کمک کند بر آن احساس غلبه کند. مثلاً به عنوان میزبان یک دورهمی بزرگ برگزار کنید.
برای ایجاد روابط دوستانه، پیوستن به یک کلوپ یا تیمی در مدرسه نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. ممکن است در ابتدا فرزند شما از این ایده‌ها استقبال نکند اما حمایت شما به او کمک می‌کند تا به سمت نگرش مثبت‌تری هدایت شود.
۴- حسادت خواهر و برادر
پیچیده‌ترین نوع حسادت در کودکان، حسادت بین خواهر و برادر است.
یک کودک حسود نمی‌تواند حضور همیشگی خواهر یا برادری که به نظر می‌رسد موفق‌تر، دوست‌داشتنی‌تر و باهوش‌تر است و سعی در جلب توجه بیشتر دارد را تحمل کند. اگر به این نوع حسادت‌ها توجه نشود، می‌تواند منجر به برهم زدن و لکه‌دار شدن روابط سالم خواهر و برادری شود.
حسادت خواهر و برادر کاملاً طبیعی است اما والدین نبایند با کلام و مقررات نامناسب آتش این حسادت را شعله‌ور‌تر کنند.
وقتی شما به طور مداوم به پسرتان گوشزد می‌کنید که «مثل خواهرت باش!» به سختی می‌توانید روحیه عشق خواهر و برادری را پرورش دهید. در عوض این پیغام را به فرزند خود می‌رسانید که نه تنها او را با دیگری مقایسه می‌کنید، بلکه او بهتر از تو است.
هنگام رسیدگی به مسائل خواهر و برادری، روی نقاط قوت هر دو کودک تاکید کنید و به محض شنیدن گفت‌وگوی منفی آنها را متوقف کنید.
اگر بازی بسکتبال یکی از فرزندتان وقت زیادی می‌گیرد، به همان اندازه برای علائق کودک دیگر نیز وقت بگذارید. حتی اگر به معنای خواندن یک کتاب با یکدیگر یا دیدن یک نمایشگاه هنری همراه با خانواده باشد نه این‌که فقط در یک مسابقه یا بازی حضور پیدا کنید.
به یاد داشته باشید که این مسولیت شماست که برای تفاوت‌های فرزندانتان ارزش قائل شوید. از ویژگی‌های منحصربهفرد هر کودک قدردانی کنید تا این‌طور به نظر نرسد که از یک نفر جانب‌داری می‌کنید.
بعضی از والدین هنگامی که کودک‌شان شخصیتی بسیار متفاوت از خودشان دارد، دچار مشکل می‌شوند. اگر شما جز این دسته افراد هستید، خود را به چالش بکشید تا درباره آن کودک بیشتر بیاموزید و به دنبال چیزی باشید که هر دو از آن لذت می‌برید. به احتمال زیاد او چیزهای زیادی برای یاد دادن به شما دارد.
سن حسادت در کودکان
حسادت در نوزادان
در نوزاد حسادت برابر با غریزه‌ی بقا است. نوزادان نیاز دارند که تمرکز والدین را به خود معطوف کنند چون برای زنده ماندن به آنها وابسته هستند و پاسخ سریع شما به نوبه‌ی خود امنیت را به آنها منتقل می‌کند.
بنابراین همیشه به گریه‌های نوزاد توجه کنید. و حتی هنگامی که توجه کامل شما جای دیگری است، او را در آغوش بگیرید و تکان دهید. این عمل شما پیام اصلی را می‌رساند که «می‌دانم ناراحتی عزیزم و من پیش تو هستم.»
والدینی که توجه زیادی به نوزاد می‌کنند، نوع ویژه‌ای از حسادت را در کودکان دیگر خود تقویت می‌کنند که باعث ایجاد رقابت بین آنها می‌شود.
با نوزاد درباره خواهر یا برادر بزرگترش صحبت کنید. او به صدا، لمس و نگاه شما احتیاج دارد. در حالی که محتوای کلام شما برای خواهر یا برادر بزرگ‌تر بسیار مهم است.
گفتار شما نباید چاپلوسانه و منتقدانه باشد. به سادگی آن‌چه را که خواهر یا برادر انجام می‌دهد، توصیف کنید. مانند: «خواهرت در حال نقاشی کشیدن است یا برادرت در حال خوردن صبحانه است.»
حسادت در کودکان نوپا
همانند نوزادان، حسادت در کودکان نوپا نشان‌دهنده‌ی اضطراب جدایی است.
هنگامی که کودک نوپا شروع به تمرین برای راه رفتن می‌کند، مرتب برمی‌گردد و چک می‌کند که آیا شما آن‌جا هستید یا نه. بنابراین پاسخ شما اهمیت دارد.
با افزایش سن و توانایی درک کلمات، با او تمرین صبر کردن را انجام دهید. مانند: «صداتو می‌شنوم اما باید صبر کنی تا من به خواهرت کمک کنم.»
اشکالی ندارد که کودک دو یا سه ساله شما کمی احساس درماندگی کند. در عوض او یاد می‌گیرد که احساسات ناخوشایند خود را کنترل کند. تنها کاری که شما نباید انجام دهید، نادیده گرفتن کودک است زیرا عدم پاسخگویی شما باعث ایجاد ناامنی می‌شود و به حسادت کودک دامن می‌زند.
حسادت در کودکان پیش‌دبستانی
حسادت در کودکان سه و چهار ساله به دلیل نیاز به امنیت، خود را نشان می‌دهد. خوشبختانه در این سنین آنها منطقی‌تر شده و توانایی درک نیازهای دیگران را دارند. این بدان معناست که می‌توانیم به آنها کمک کنیم تا احساس حسادت را تشخیص داده و کنترل کنند.
کودک چهار سالهای مکالمه پدرش را قطع کرده و صورت خود را در مقابل صورت او قرار می‌دهد. پدر می‌گوید: «من می‌فهمم که تو توجه من را می‌خوای اما واقعاً الان باید چند دقیقه بهم فرصت بدی تا با دوستم صحبت کنم.»
این بهترین نوع برخورد است زیرا بدون تقویت رفتار مخرب باعث ایجاد اطمینان خاطر در کودک می‌شود.
مراقب باشید که پیغام «من دارم باهات وقت می گذرونم چون تو بهونه‌گیری کردی» را نرسانید. توضیح دهید که فریاد زدن راه خوبی برای این‌که پدر و مادر به حرف‌هایت گوش دهند، نیست. بلکه بهترین راه مشغول کردن خود (نقاشی کردن، کتاب خواندن) برای چند دقیقه است.
کمک به کودک در شناسایی احساس حسادت اغلب بار احساسی آن را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال: «خب! به نظر می‌رسه که حسادت می‌کنی.» فقط لحن صدایتان معمولی و خنثی باشد.
به یاد داشته باشید که حسادت به خودی خود شرم‌آور نیست و هدف، کمک به کودک برای کنار آمدن با این احساس است.
حسادت در کودکان مدرسه‌ای
وقتی کودکان به مدرسه می‌روند، بسیاری از والدین فکر می‌کنند که آنها باید حسادت‌های کوچک خود را از بین ببرند.
والدین باید کودک را وادار به تفکر کند که چرا احساس حسادت می‌کند (آیا فکر می‌کنی اگر ریکی دوست جدید داشته باشه، به این معنیه که تورو دوست نداره؟). به دنبال راه‌هایی باشید تا نسبت به خود احساس بهتری داشته باشد (به جای بازی کردن با ریکی امروز بعدازظهر از انجام دادن چه کاری لذت می‌بری؟)
به همین ترتیب والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کرده تا درک کنند که اگر توجه دیگران به کس دیگری باشد، چیزی از آنها کم نمی‌شود.
یکی از مفیدترین عباراتی که می‌توان برای کم کردن اثر حسادت در کودکان استفاده کرد این است که: «اگه من حرف مثبتی درباره خواهرت (یا هرکسی) زدم، به این معنی نیست که به نکات مثبت تو فکر نمی‌کنم».
ما می‌خواهیم فرزندانمان تشخیص دهند که همه ما می‌توانیم در جایگاه برنده باشیم.
حسادت در نوجوانان و جوانان
حسادت کودکان با ورود به دوران نوجوانی شکل متفاوتی به خود می‌گیرد. در این دوره آنها در حال تمرین مهارت‌هایی برای روابط عاطفی هستند. اما بیشتر روابط زودگذر بوده و محبت‌ها می‌آیند و می‌روند، صدمه می‌بینند و حسادت می‌کنند.
مهم‌ترین چیزی که نوجوانان و جوانان نیاز دارند این است که مورد طعنه والدین خود قرار نگیرند. حسادت نوجوانان ریشه در ترس دارد. درست مانند زمانی که کودک نوپا یا پیش‌دبستانی بودند و با اضطراب جدایی سر و کار داشتند.
در این سن نیز باید به احساساتشان احترام گذاشت، برای رفع مشکل عجله نکرد و به او کمک کرد تا راه‌های مناسبی برای مقابله با مشکل پیدا کند. اشتراک گذاشتن احساسات با یک دوست می‌تواند سازنده باشد.
پیامد حسادت در کودکان چیست؟
حسادت احساسی منفی است و اثری منفی بر شخصیت کودک می‌گذارد. در اینجا بعضی از مشکلاتی که حسادت در کودکان بوجود می‌آورد، ذکر شده است:
- کودک شما ممکن است پرخاشگر شود.
- کودک شما ممکن است به یک زورگو تبدیل شود
- کودک شما ممکن است منزوی و گوشه‌گیر شود
- کودک شما ممکن است دچار درماندگی و ناتوانی شود
- کودک شما ممکن است عزت نفس پایینی پیدا کند
دلایل حسادت در کودکان چیست؟
لوس کردن بیش از حد کودک
همه والدین عاشق این هستند که هر از گاهی بچه‌های خود را لوس کنند. اما اگر فرزند خود را بیش از حد لوس کنید، در این صورت ممکن است در او احساس برتری نسبت به دیگران ایجاد شود.
لوس شدن باعث می‌شود اگر کودک با فردی بهتر از خود رو‌به‌رو شود یا کسی وسیله‌ای بهتر از آن‌چه او دارد، داشته باشد، احساس حسادت و ناامنی کند.
مقایسه کودک با دیگران
بسیار طبیعی است که والدین کودک خود را با دیگری یا فرزندان دیگر مقایسه کنند. اما نباید اجازه ندهند کودک از این موضوع باخبر شود. اگر شما این احساس مقایسه را بیان کنید و مدام کودک خود را با خواهر یا برادرش یا یک دوست مقایسه کنید، نه تنها در او حس رقابت و حسادت ایجاد می‌کنید، بلکه باعث کاهش اعتمادبهنفس کودک نیز می‌شوید.
والدین بیش از حد محافظ
والدین، حامی و نگران سلامت و رفاه فرزندان خود هستند. اما مراقبت و رسیدگی بیش از حد باعث می‌شود کودک بدون حضور والدین، احساس گمگشتگی کرده و به کودکانی که از او اعتمادبهنفس بالاتری دارند حسادت کند.
رقابت ناسالم
رقابت سالم برای هر کودکی مهم است اما ایجاد رقابت در مواردی که لازم نیست روی شخصیت کودک تاثیر منفی می‌گذارد و منجر به حسادت می‌شود.
این امر زمانی اتفاق می‌افتد که کودک را وادار به انجام دادن کاری کنید که دیگر همسالانش انجام می‌دهند. به عنوان مثال کودکی بسیار خوب می‌رقصد و شما از فرزندتان انتظار دارید مانند او این کار را انجام دهد اما ممکن است او نخواهد یا دوست نداشته باشد برقصد.
والدین مستبد یا کنترل‌گر
وقتی والدین بیش از حد سخت‌گیر یا کنترل‌گر هستند و انتظار دارند فرزندانشان قوانین و مقررات را بدون این‌که حتی دلیل آن را بدانند رعایت کنند، احساس کینه و حسادت را در کودکان پرورش می‌دهند.
این کودکان با حضور در محیطی مقرراتی و کنترل‌شده، نسبت به دوستان و همسالان خود احساس خود‌کم‌بینی می‌کنند.
حسادت آکادمیک یا مهارتی
استعداد و توانایی کودکان با یکدیگر متفاوت است. بعضی از آنها ممکن است در ورزش عالی باشند و بعضی دیگر در تحصیل. حسادت در کودکان نسبت به آن‌هایی که درسخوان هستند و یا عملکرد فوق‌العاده‌ای در فعالیت‌های درسی دارند، بسیار متداول است.
حسادت خواهر و برادر
اغلب دیده می‌شود که کودک بزرگ‌تر به خواهر یا برادر کوچکترش حسادت کند. به این دلیل که والدین تمرکز خود را از فرزند بزرگ‌تر به کودک تازه متولد شده تغییر داده‌اند. کودک بزرگ‌تر ممکن است کنار آمدن با این شرایط برایش دشوار باشد و به خواهر یا برادرش حسادت کند.
نشانه‌های حسادت در کودکان چیست؟
کودک بیش از حد احساس مالکیت می‌کند
احساس حسادت در کودکان یعنی بیش از حد به همه چیز تملک می‌ورزد. این نگرش تنها محدود به موارد مادی نمی‌شود بلکه ممکن است درباره والدین، خواهر و برادرها و دوستان نیز وجود داشته باشد. او نمی‌خواهد چیزی را با کسی به اشتراک بگذارد و این دیدگاه باعث افسردگی کودک می‌شود.
کودک خود را با دیگران مقایسه می‌کند
یک کودک حسود ممکن است مهارت‌ها، دارایی‌ها و سایر موارد خود را با سایر کودکان مقایسه کند. در صورت احساس کمبود یا نداشتن چیزی، نارضایتی خود را نشان می‌دهد و شروع به اوقات تلخی می‌کند.
کودک خشم شما را بر‌می‌انگیزد
اگر کودک شما به خواهر یا برادرش حسادت کند تمام تلاش خود را به‌کار می‌گیرد تا توجه شما را جلب کند. بهترین راه برای بدست آوردن توجه والدین، بدرفتاری است. کودک ممکن است دست به هر کاری بزند تا شما را عصبانی کند و تمام این تلاش‌ها تنها برای این است که توجه شما را به خودش جلب کند.
کودک رفتاری پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهد
کودک حسود رفتاری جنجالی و پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهد. او نه تنها رفتار نادرستی با خواهر، برادر و دوستانش دارد بلکه ممکن است به آنها زورگویی نیز بکند. حتی در بعضی موارد کودک سعی دارد به خواهر، برادر یا دوستش آسیب بزند.
کودک احساس ناامنی می‌کند
حسادت در کودکان باعث ایجاد احساس ناامنی می‌شود. این حالت به دلیل ورود خواهر یا برادر جدید در زندگی فرزند شما بارزتر می‌شود. کودک وابسته و نیازمند است و همیشه به دنبال عشق و محبت شماست.
خطرات حسادت در کودکان
اغلب بزرگسالان احساس حسادت را زیاد تجربه می‌کنند. ممکن است به ازدواج دوستشان یا به حساب بانکی خواهر ثروتمند خود حسادت کنند. خوشبختانه بسیاری از بزرگسالان آموخته‌اند که با احساس حسادت به‌درستی کنار بیایند. یا آن را از بین می‌برند یا سعی می‌کنند تاثیر کمی روی روابطشان بگذارد.
متاسفانه کودک با حس حسادت بیگانه است و نمی‌داند با آن چه باید بکند. در صورت عدم کنترل این حس، عواقب ناگواری گریبان کودک را می‌گیرد از جمله:
چگونه با حسادت کودکان برخورد کنیم؟
با حسادت کودکان باید به روشی مناسب برخورد شود تا اثر مخربی روی کودک نگذارد. اینجا چند روش عنوان شده است که ممکن است در مقابله با حسادت کودکان به شما کمک کند:
- به فرزندتان گوش دهید
حسادت احساسی سطحی نیست بلکه ریشه‌ای عمیق دارد. با کودک خود صحبت کنید و به نگرانی‌ها و دلایلی که باعث بروز چنین رفتاری در او می‌شود گوش فرا دهید. گوش دادن به ترس‌ها، نگرانی‌ها و دغدغه‌های کودکتان ممکن است به او کمک کند تا بر حس حسادت خود غلبه کند.
- احساسات منفی را به سمت احساسات مثبت سوق دهید
به افکار منفی فرزندتان جهت مثبت دهید تا به کمک آن بتواند با حسادت کنار بیاید. اگر خواهر، برادر یا دوست او در درس خواندن از او بهتر هستند، شما باید فرزندتان را تشویق کنید تا سخت مطالعه کرده و نمرات خود را بهتر کند نه این‌که نسبت به کسانی که عملکرد بهتری از او دارند احساس بدی داشته باشد.
- نسبت به فرزند خود دلسوز باشید
کودک ممکن است رفتارهای منفی و سرکشانه‌ای از خود نشان دهد اما شما باید نسبت به او دلسوز و مراقب باشید. کودک خود را سرزنش و تنبیه نکنید. درک این نکته بسیار مهم است که فرزندتان با یک وضعیت عاطفی دشوار رو‌به‌رو است و برای کنار آمدن با آن به محبت شما نیاز دارد.
- اهمیت شراکت را توضیح دهید
یادگیری اهمیت مهربانی و شریک بودن برای هر کودکی بسیار مهم است. وقتی کودک یاد می‌گیرد وسایلش را با بچه‌های دیگر به اشتراک بگذارد، نه تنها باعث می‌شود که دوست پیدا کند بلکه احساس حسادت را نیز از بین می‌برد.
- از مقایسه کردن کودک با دیگران خودداری کنید
مقایسه کردن باعث ایجاد احساسات منفی شده و فرد را بی‌ارزش می‌کند. بنابراین هرگز کودکان را باهم مقایسه نکنید.
هر کودکی منحصربهفرد است و استعدادهای خاص خود را دارد. جست‌وجو کنید که فرزند شما در چه چیزی مهارت دارد و به جای این‌که او را با دیگران مقایسه کنید، به او کمک کنید تا توانایی خود را پرورش دهد.
- کودک خود را بیش از حد تحسین نکنید
اگر از کودک خود بیش از حد تعریف و تمجید کنید و او را نازپرورده بار بیاورید احساس می‌کند کامل و بی‌رقیب است و در برخورد با کودک دیگر احساس ناامنی و رقابت خواهد کرد. در تعریف از کودک خود زیاده‌روی نکنید.
- از مقایسه عملکرد تحصیلی کودک با سایر کودکان خودداری کنید
از مقایسه عملکرد کودک خود در مدرسه با خواهر و برادر یا دوستانش خودداری کنید. با این کار باعث احساس دشمنی و حسادت در کودکان می‌شوید. شما باید به جای مقایسه کردن او با دیگران، او را ترغیب کنید که بیشتر درس بخواند و نمرات خوبی بگیرد.
- نهادینه کردن رفتار مثبت
سعی کنید از مواردی که باعث ایجاد احساس حسادت در کودکتان می‌شود خودداری کنید. به آنها محبت و مهربانی، مراقبت و مشارکت را یاد دهید. همچنین به آنها درباره احساس حسادت آموزش دهید تا به شیوه بهتری با این احساس کنار بیایند.
قدرشناسی باعث کاهش احساس حسادت در کودکان می‌شود
آموزش قدردانی ، باعث کاهش احساس حسادت در کودکان شود. روش‌های زیادی وجود دارد تا به کودک خود بیاموزید چگونه قدردان باشد:
- استفاده از عبارات تاکیدی مثبت. وقتی کودک حس خوبی درباره خودش ندارد حسادت ممکن است سروکله‌اش پیدا شود. با یافتن فرصت‌هایی مناسب برای تشویق و تحسین فرزندتان، یادآوری کنید که او واقعاْ به اندازه کافی خوب است.
- به هیچ وجه اجازه ندهید که کودک گفت‌وگوی منفی با خود داشته باشد. به محض این‌که شنیدید فرزندتان از خودش انتقاد می‌کند، او را همان‌جا متوقف کنید. به عنوان مثال اگر او به دلیل مشکلی در تکالیفش خود را احمق خطاب کرد، به چشمانش نگاه کنید و بگویید، «ممکن است در درک مشق شب مشکل داشته باشی اما به این معنی نیست که تو احمقی.» به نقاط قوتش اشاره کنید و به او یادآوری کنید که افراد باهم متفاوت هستند. سپس با هم تمرین کنید تا مطالب را بیاموزد و احساس رضایت او را تقویت کنید.
- روی تجربیات مختلف تمرکز کنید. حسادت می‌تواند در نتیجه تمرکز بیش از حد روی کالاهای مادی بوجود آید. با انتخاب تجربه‌های جالب مانند رفتن به موزه یا تعطیلات کوتاه خانوادگی به جای بازی ویدئویی جدید، کودک شما متوجه می‌شود که چیزهایی مهم‌تر از وسایل و اسباب‌بازی نیز وجود دارد.
- نه گفتن را بلد باشید. خریدن و دادن هر چیزی که می‌خواهد، باعث از بین رفتن حسادت کودک نمی‌گردد. برعکس، کودک به دنبال انبوهی از وسایل جمع‌آوری شده دچار وسواس می‌شود. با یادگیری «نه گفتن» می‌توانید حس تشکر و قدردانی را در مواقعی که بله می‌گویید، ایجاد کنید و با این روش به‌طور غیرمستقیم به کودک خود یاد می‌دهید که برای چیزهایی که دریافت می‌کند ارزش قائل باشد.
- آن‌چه را که برای او موعظه می‌کنید، خودتان نیز انجام دهید. اگر به دنبال ماشین جدید همسایه خود هستید یا دائماً درباره استعداد، پول یا خانواده افراد دیگر غرولند می‌کنید، به فرزند خود یاد می‌دهید که حسود بودن قابل قبول است. در عوض از طریق قدردانی از دارایی‌ها و استعدادهای خود، سپاس‌گزاری و احساس ارزشمندی را سرمشق قرار دهید. بچه‌ها از هیچ کسی بهتر از شما نمی‌آموزند.
چگونه حسادت کودکان به فرزند جدید را رفع کنیم؟
قبل از ورود فرزند جدید، به فرزند بزرگ‌تر خود بگویید که قرار است یک برادر یا خواهر کوچک فوق‌العاده داشته باشد که با او بازی کند و کلی اوقات خوش باهم بگذرانند.
پس از متولد شدن فرزند جدید، کودک با خود فکر می‌کند که او را دست انداخته‌اند. چگونه ممکن است با نوزادی که با صورتی سرخ به دور خود می‌پیچد و گریه می‌کند و تمام وقت و توجه والدینش را به خود معطوف کرده خوش گذراند؟
سپس با استفاده از روش‌هایی که بلد است شروع به بازی با نوزاد می‌کند. توپ بازی می‌کند و شما سر او فریاد می‌زنید که چرا سمت نوزاد اسباب‌بازی پرت می‌کند.
قایم موشک بازی می‌کند و شما سر او فریاد می‌زنید که پتو را از روی سر نوزاد کنار بکشد. نوزاد را در آغوش می‌گیرد و شما به او تذکر می‌دهید که بیشتر مراقب باشد. آیا تعجب‌آور است که کودک نوپا شما گیج شده باشد؟
- به فرزند بزرگ‌تر خود آموزش دهید چگونه با نوزاد بازی کند
اولین هدف شما محافظت از نوزاد است. دومین هدف شما این است که به فرزند بزرگ‌تر خود بیاموزید که چگونه با خواهر یا برادر جدیدش به روشی مناسب ارتباط برقرار کند.
شما می‌توانید با همان روش همیشگی که به کودک نوپا خود آموزش می‌دهید بیاموزید که چگونه با نوزاد بازی کند.
با او صحبت کنید، برایش شرح دهید، راهنمایی و تشویقش کنید. تا زمانی که اطمینان حاصل نکرده‌اید که به هدف دوم خود رسیده‌اید، بچه‌ها را با هم تنها نگذارید. کار راحتی نیست اما ضروری و حتی حیاتی است.
- حواستان به هردو کودک باشد
هر زمان بچه‌ها باهم هستند، حواستان به آنها باشد. هنگامی که احساس کردید نوزادتان عصبی شده، او را بلند کرده و حواس کودک بزرگ‌تر را با یک آهنگ، اسباب‌بازی یا میان‌وعده پرت کنید.
این عمل شما ضمن کمک به نوزاد، مانع از تکرار مداوم کلمه «نه» می‌شود. «نه گفتن» زیاد باعث خشم و حسادت کودک بزرگ‌تر می‌شود.
- لمس لطیف را آموزش دهید
به خواهر یا برادر بزرگ‌تر بیاموزید که چگونه پشت کمر نوزاد را مالش دهد و به او بگویید که این نوع لمس‌ها باعث آرامش نوزاد می‌شود و کودک بزرگ‌تر را به‌خاطر انجام این کار خوب تحسین کنید.
این درس به کودک می‌آموزد که چگونه به روشی مثبت با نوزاد ارتباط فیزیکی برقرار کند.
- هنگام برزو رفتار خشن سریعاً واکنش نشان دهید
هربار مشاهده کردید که کودک بزرگ‌تر، نوزاد را می‌زند یا با خشونت برخورد می‌کند، سریعاً وارد عمل شوید.
با قاطعیت اعلام کنید «ضربه نه! وقت تموم شد.» کودک را روی یک صندلی بنشانید و این جمله را به او بگویید «هروقت تونستی از دستات به درستی استفاده کنی، می‌تونی بلند شی.»
اگر او خواست که مراقب باشد و با نوزاد به ملایمت برخورد کند، اجازه دهید که از جای خود بلند شود. این روش تنبیه نیست بلکه به او کمک می‌کند تا یاد بگیرد که اعمال خشن مجاز نیستند.
- کودک از رفتار شما یاد می‌گیرد
بچه‌ها آن‌چه را که می‌بینند، یاد می‌گیرند. هنگامی که شما در حال رسیدگی به نوزاد هستید، کودک بزرگ‌تر در حال تماشا کردن است و از رفتار شما می‌آموزد.
شما مهم‌ترین معلم فرزند خود هستید. کودک بیشتر از طریق نگاه کردن به شما یاد می‌گیرد.
- کودک بزرگ‌تر را برای رفتارهای خوبش تحسین کنید
هر زمان که مشاهده کردید کودک بزرگ‌تر نوزاد را به آرامی نوازش می‌کند، از او تعریف کنید. با خشنودی از مهم بودن برادر بزرگ‌تر صحبت کنید. فرزند بزرگ‌تر خود را در آغوش گرفته و ببوسید و به او بگویید که چقدر به وجودش افتخار می‌کنید.
- مراقب حرف‌هایتان باشید
همه چیز را گردن نوزاد نیندازید. «نمی‌تونیم پارک بریم، بچه خوابیده.»، «آروم باش، بچه رو بیدار می‌کنی.»، «بعد از این‌که پوشک بچه رو عوض کردم بهت کمک می‌کنم.»، به جای این‌ها از دلایل جایگزین استفاده کنید. «الان دستم بنده.»، «بعد از ناهار می‌ریم بیرون.»، «سه دقیقه دیگه بهت کمک می‌کنم.»
- حامی کودک بزرگ‌تر باشید
احساسات ناگفته کودک خود را اقرار کنید. از جمله «قطعاً با اومدن نوزاد همه چیز اینجا تغییر کرده. مدتی طول می‌کشه تا به این تغییر عادت کنیم».
نظرات خود را به صورت کلی و ملایم بیان کنید. مثلاً نگویید «شرط می‌بندم که از نوزاد جدید متنفری.» در عوض بگویید «داشتن مامانی که این همه وقت برای نوزاد می‌ذاره باید سخت باشه.» یا «شرط می‌بندم که دوست داشتی الان بتونیم بریم پارک و منتظر بیدار شدن نوزاد نمونیم».
هنگامی که کودک بداند که شما احساسات او را درک می‌کنید، دیگر برای جلب توجه شما کمتر مشکل‌ساز می‌شود.
- بیشتر عشق بورزید
ابراز احساسات خود به کودک را افزایش دهید. بیشتر بگویید دوستت دارم، بیشتر او را در آغوش بگیرید و زمانی را برای خواندن کتاب یا بازی با یکدیگر کنار بگذارید. بازگشت موقتی مشکلات رفتاری، طبیعی است و با صرف زمان و توجه بیشتر کاهش می‌یابد.
- فرزند بزرگ‌تر را در کارهای نوزاد مشارکت دهید
به خواهر یا برادر بزرگ‌تر بیاموزید که چگونه در رابطه با نوزاد مفید باشد یا چگونه او را سرگرم کند. به کودک بزرگ‌تر اجازه دهید که هدایای نوزاد را باز کند و با دوربین از نوزاد عکس بگیرد.
نحوه پوشیدن جوراب نوزاد را به او بیاموزید. بگذارید پودر بچه را او بپاشد. هر زمان که ممکن باشد او را تشویق و تمجید کنید.
به‌گونه‌ای برخورد کنید که هر کدام احساس خاص بودن کنند.
از مقایسه خواهر و برادر بپرهیزید حتی درباره موضوعاتی که به نظر بی‌اهمیت می‌آیند مانند وزن هنگام تولد، کدام زودتر چهار دست و پا راه رفت یا کدام‌یک موی بیشتری داشت. کودکان این نظرات را به عنوان انتقاد تعبیر می‌کنند.
نقش کتاب و کتابخوانی در حسادت کودکان چیست؟
با خواندن کتاب داستان و قصه برای کودکان آنها را با احساساتشان آشنا کنید. کتاب‌های باکیفیت مفاهیم اخلاقی را به صورت غیرمستقیم منعکس می‌کنند. از این رو با خواندن کتاب‌هایی درباره حسادت کودک مفاهیم لازم را برداشت می‌کند. قبل از خواب برای کودک کتاب بخوانید. همچنین خواندن کتاب‌هایی درباره کمک به دیگران، محبت و دوستی به کودک کمک می‌کند تا متوجه اشتباهش شود.
کتاب‌های تصویری موجود در لیست کتاب‌های زیر که مربوط به حسادت در کودکان هستند شخصیت‌هایی را نشان می‌دهند که با حسادت دست و پنجه نرم کرده و بر آن غلبه می‌کنند. این کتاب‌ها مقدمه اولیه خوبی هستند تا بحث درباره احساسات دشوار را از طریق راه‌های مثبت را آغاز کنیم.
ترجمه و گردآوری: آذین بذرافشان
سلام
مطالب آموزنده و مفید بود
تشکر از زحمات شما