چگونه الفبای فارسی را به کودکان بیاموزیم؟
آموزش زبان فارسی به روش درست همواره یکی از دغد‌غه‌های خانواده‌های ایرانی محسوب میشود. رویکردهای مختلف آموزشی در کنار سیستم آموزش رسمی که امروز وجود دارد، سردرگمی والدین را بیشتر کرده است.
برای حل این مساله ابتدا کمی در مورد اهمیت زبان و زبان‌آموزی در دوره‌ی پیش از دبستان مطالبی را مطرح می‌کنیم و در ادامه برای هر دوره بسته‌های مناسب با رویکرد آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان را توضیح می‌دهیم.
پدر و مادر نخستین آموزگاران کودک و از مهم‌ترین آن‌ها در سال‌های نخست زندگی‌شان هستند. آن‌ها می‌توانند مهارت‌های لازم برای اندیشیدن، یادگرفتن و تجربه کردن را به کودکان بیاموزند.
برای آموزش زبان به کودکان سه مرحله را باید طی کنیم. دوره‌ی پیش‌آوایی، دوره‌ی آوایی و دوره‌ی زبان خواندن و نوشتن.
در دوره‌ی پیش‌آوایی که از شش ماهگی تا کمی بالاتر را پوشش می‌دهد، کودکان می‌توانند سخن را بشنوند اما نمی‌توانند به زبان بیاورند. این کودکان می‌توانند در دوره‌ی پیش‌آوایی نیازهای خود را با اشاره‌ورزی بیان کنند.
در مرحله بعدی که از دو سال به بالا آغاز میشود و تا شش سالگی ادامه مییابد، کودکان می‌توانند آواها را بیان کنند و در شش سالگی سخن گفتن‌شان به لحاظ زبانی بسیار گسترش مییابد.
مرحله‌ی سوم دوره‌ی زبان با نشان دیداری است که خواندن الفبا و نوشتن را در بر می‌گیرد.
برنامه‌های پیش از دبستان در دنیا یک نقشه‌ی راه برای آموزش زبان است. این نقشه با آواشناسی و آواورزی‌های کاربردی شروع میشود و سپس به شناخت الفبا می‌رسد.
آموزش حروف الفبا به کودکان گروه سنی ۲ تا ۶ سال
بسته آواورزی با سی‌بی‌لک برای کودکان ۲ تا ۳ سال
تصویرخوانی این کتاب اهمیت بسیار زیادی دارد و با کودک ۲ تا ۳ سال باید کار شود. زودتر کار کردن و به پایان بردن کتابِ کار، روش آموزش درستی نیست. کودک ممکن است از بعضی از داستان‌های کتاب بیشتر خوشش بیاید بنابراین ترتیب خواندن اهمیتی ندارد که حتماً داستان‌ها را پشت سر هم بخوانیم.
در آواورزی زبان و آهنگ به هم آمیخته است تا کودکان خردسال علاوه بر آموزش زبان گفتاری، بنیادهای موسیقی یا آهنگ را بشناسند.
برای ترانه‌های آوایی و خوانش درست والدین و مربیان، این آواها بر روی یک سی‌دی ضبط شده است. بنابراین پخش آواها به تنهایی از دستگاه صوتی کمکی به کودک در شناخت آواها نمی‌کند.
کودکان کم‌توان و با نیازهای ویژه، با توجه به توانایی شنوایی و گفتاری، می‌توانند از این بسته استفاده کنند.
این بسته سه کتاب دارد. کتاب خواندن و تصویربینی، کتاب کارورزی و کتاب راهنما. در کنار این کتاب‌ها یک نماکارت برای گام‌های آوایی به همراه یک سی‌دی تهیه شده است.
در بسته‌ی آواورزی با سی‌بی‌لک کودک آواهای زبان فارسی را با شناخته‌شده‌ترین آواها در پیرامون خود می‌آموزد. انتخاب شخصیت گربه در کتاب آواورزی با سی‌بی‌لک هم به دلیل حضور گربه در زندگی شهری و روستایی است. کودکان از این‌که در نقش جانوران داستانک بروند و آواهای آن‌ها را بیابند بسیار هیجان‌زده و شاد می‌شوند.
الفباورزی با کودکان گروه سنی ۵ تا ۷ سال
بسته الفباورزی با کاکاکلاغه
بسته‌های زبان‌آموزی از راه ادبیات کودکان پیوند تنگاتنگی با بازی دارند. کودکان در این دوره سنی جهان را بیشتر از راه بازی کشف می‌کنند. آموزش زبان فارسی از راه بازی نه تنها به رشد زبانی کودکان کمک می‌کند که به رشد جسمی و اجتماعی آن‌ها هم یاری می‌رساند.
ترانه‌ها، داستانک‌ها و تصویر‌هایی که برای واک‌ها یا همان حروف الفبایی ساخته شده است، همگی بازی‌گون هستند. ترانه‌ها جدا از ویژگی بازی‌گونه‌شان یکی از راه‌های مهم برای به حافظه سپردن حروف الفبا هستند.
درون این کتاب بازی‌های زبانی مانند چیستان‌هایی برای کودکان پیش‌بینی شده است که در کنار لذت بازی، آموزش هم می‌بینند.
هدف از طراحی بسته‌ی الفباورزی با کاکا کلاغه، آموزش زبان فارسی به خردسالان و آشنایی با حروف (واک‌های) الفبای فارسی است. این آشنایی بعد از ورود به کلاس اول دبستان، در روان خوانی و نوشتن به کودکان کمک کند.
در هر بخش از کتاب یک ترانه آمده است که در پیوند با یک حرف (واک) الفبایی است که داستانک وابسته به آن است. می‌توانید این ترانه را با صدای بلند برای کودک بخوانید و بخواهید که با شما همراه شود. بازی‌ها و کارورزی‌هایی هم که به دنبال داستانک‌ها می‌آیند، در بیان درست واک‌ها به کودکان کمک می‌کنند و همچنین با شکل دیداری واک‌ها آشنا می‌شوند.
درون این کتاب بازی‌های زبانی مانند چیستان‌هایی برای کودکان پیش‌بینی شده است که در کنار لذت بازی، آموزش هم می‌بینند.
هدف از طراحی این بسته، آموزش زبان فارسی به خردسالان و آشنایی با حروف (واک‌های) الفبای فارسی است. این آشنایی بعد از ورود به کلاس اول دبستان، در روان خوانی و نوشتن به کودکان کمک کند.
در هر بخش از کتاب یک ترانه آمده است که در پیوند با یک حرف (واک) الفبایی است که داستانک وابسته به آن است. می‌توانید این ترانه را با صدای بلند برای کودک بخوانید و بخواهید که با شما همراه شود. بازی‌ها و کارورزی‌هایی هم که به دنبال داستانک‌ها می‌آیند، در بیان درست واک‌ها به کودکان کمک می‌کنند و همچنین با شکل دیداری واک‌ها آشنا می‌شوند.
در این بسته نماکارت‌هایی پیش‌بینی شده است که با کمک والدین و مربی کودک شکل درست حروف الفبایی را می‌بیند و در خاطرش می‌سپارد.
یک لوح الفبایی هم در این بسته تهیه شده است که علاوه بر کاربرد زیبایی‌شناسی، به کودکان برای شناخت درست واک‌های الفبایی آموزش می‌دهد.
آموزش الفبای فارسی به کودکان گروه سنی ۷ سال
نوآموزان کلاس اول کم‌کم با حروف الفبا، واژگان و ترکیب‌بندی جمله‌ها آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند که چگونه نوشته‌ها را بخوانند.
به بیان ساده آن‌ها رفته رفته به ارتباط میان شکل و صدای حرف‌های الفبا پی می‌برند و یاد می‌گیرند با توجه به جزییات واژگان و صداها، سخنان خود را درست ادا کنند.
نکته مهم در این بین، آن دسته از کودکان کلاس اولی هستند که پیش از نوشتن بسیاری از واژگان، از روی ظاهرشان می‌توانند واژه‌ها را شناسایی کنند. واژه‌هایی مانند نام خودشان، بابا، آب، نان و مانند این‌ها. بیشتر آن‌ها در پایان سال نخست ابتدایی بیش از ۱۵۰ واژه را به آسانی می‌شناسند و می‌خوانند.
هرچه بیشتر می‌خوانند، روان‌تر هم می‌نویسند و هرچه با واژگان بیشتری آشنا می‌شوند، بهتر می‌توانند آن‌ها را به واژگان هم‌خانواده‌شان تعمیم دهند.
بیشتر کودکان آموزش رسمی مدرسه را یک سال پس از گذراندن دوره پیش‌دبستان آغاز می‌کنند.
بسته فارس آموز نخودی ۱
ویژگی بسته فارسی‌آموز نخودی ۱ در آموزش دوگانه‌ی خانگی و کلاسی آن است. به سبب این‌که آموزش زبان فارسی اکنون یک گره ملی است. خانواده‌های ایرانی در داخل و خارج از ایران به فارسی‌آموزهای ویژه نیازمندند اما همه‌ی آن‌ها به آموزشگاه یا آموزگار زبان فارسی دسترسی ندارند. بنابراین باید بسته‌ای در خور منتشر می‌شد که تنها کاربرد آموزشی نداشته باشد بلکه کودک با خواندن یا شنیدن آن با نوشتار پیوند عاطفی بیابد و حس زیبایی‌شناسی او برانگیخته شود. در نتیجه هر کجا که کودکان بخواهند فارسی بیاموزند، این بسته کارساز خواهد بود.
نخودی شخصیت اصلی داستان‌های کتاب فارسی‌آموز نخودی است. او به دیگران کمک می‌کند و نیز یاد می‌گیرد از دیگران کمک بگیرد، با مشکلاتی مواجه میشود و تلاش می‌کند بر مشکلات چیره شود.
کودک تمام مفاهیم انسانی را از مسیر داستانی طنز و آموزش غیرمستقیم می‌آموزد و با زبان و نوشتار فارسی آشنا میشود.
از ویژگی‌های این کتاب این است که کودک می‌تواند با به تصویر کشیدن کلیدواژهای داستان دوباره داستان را بازخوانی کرده و سخن گفتن را می‌آموزد.
در این بسته علاوه بر کتابِ خواندن، یک کتاب کارورزی تهیه شده است که به دست‌ورزی کودک و درست‌نویسی کمک می‌کند. بعد از خواندن هر داستان در کتاب کارورزی، برای افزایش دنیای واژگانی کودک تمرینی با شکل‌های مختلف و نوشتن گنجانده شده است که کودک باید بنویسد.
در نوشتار این کتاب از سه رنگ سیاه، آبی و قرمز استفاده شده است که رنگ قرمز برای هر درس نشانه‌ی یاد گرفتن آن واک یا صدای جدید است و رنگ آبی نشانه‌ی واک‌ها یا صداهایی است که کودک یاد گرفته است. به ترتیب که کودک درس‌های بیشتری را می‌آموزد و یاد می‌گیرد، رنگ آبی هر داستان بیشتر میشود.
خطی که در کتاب کار شده است، خط دبیره فارسی است که هم در درست خواندن و هم در درست نوشتن به کودک کمک می‌کند تا روان‌تر بخواند و بنویسد.
حروفی که یاد می‌گیرد به رنگ قرمز و واژگانی که یاد گرفته به رنگ آبی است. به ترتیب رنگ‌های آبی بیشتر میشود و کودک در مراحل مختلف متوجه آشنایی بیشتر با الفبایی که آموخته، میشود.
آن چیزی که آموزش الفبای فارسی به کودکان را در این بسته مانند یک بازی کرده، نماکارت‌های آن است که همگی با نقش و نگار یا انگاره‌های الفبایی به شکل جانوران تصویرگری شده است.
آن‌گونه که فردریک لوباخ، آموزشگر آمریکایی، درباره‌ی نقش انگاره‌های الفبایی گفته است، این انگاره‌ها، واک‌ها را برای همیشه در ذهن کودک یا بزرگسالِ نوآموز ثبت می‌کند. برای نمونه، وقتی به هشت‌پا نگاه می‌کند و از درون این هشت‌پا واک «ه» را می‌شناسد، در ذهن خود تصویری جاودانی از هشت‌پا و «ه» می‌سازد.
لوح الفبایی هم به کودک می‌آموزد که شکل حروف الفبایی به شکل کدام حیوان است.