تاثیر طلاق بر کودکان|چگونه با کودکان درباره طلاق صحبت کنیم؟

بسیاری از زوج‌ها وقتی تصمیم خود را برای جدایی و طلاق می‌گیرند، نگران تاثیر طلاق بر کودکان‌شان هستند و از خود می‌پرسند که آیا بهتر است به خاطر آنها از این تصمیم صرف‌نظر کنند یا نه؟ در این مواقع نگرانی‌های گوناگونی در ذهن والدین شکل می‌گیرد، از وضعیت زندگی خود در آینده گرفته تا حضانت فرزندان. مهار خشم کودکان طلاق نیز یکی دیگر از چالش‌های رو‌به‌رو آنهاست. اما بیشتر از همه نگران واکنش کودکان به طلاق هستند.

طلاق یک تغییر اساسی و اغلب آسیب‌زا در زندگی کودک به حساب می‌آید. از دید کودک طلاق به‌منزله‌ی از دست دادن خانواده‌اش است. هنگامی که والدین خبر جدایی خود را به کودک اعلام می‌کنند بسیاری از آنها دچار اضطراب، ناراحتی و عصبانیت می‌شوند. البته سن کودک بر نوع واکنش او نسبت به طلاق و درک ساختار جدید خانواده تاثیر می‌گذارد.

طلاق اغلب احساس امنیت کودکان را کاهش داده و آنها را نسبت به آینده نگران می کند.

تاثیر طلاق بر کودکان پیش دبستانی – کودکان ۳ تا ۶ سال

برای کودکان پیش دبستانی مهم نیست که فضای خانه چقدر پرتنش باشد آنها مفهوم طلاق را درک نمی‌کنند و نمی‌خواهند والدینشان از هم جدا شوند.

کودکان پیش دبستانی نیز مانند نوپایان فکر می‌کنند عامل جدایی پدر و مادرشان هستند. ممکن است نسبت به آینده احساس خوبی نداشته باشند، خشم خود را در درون خود محبوس کنند، افکاری ناخوشایند داشته باشند و یا گرفتار کابوس‌های شبانه شوند.

تاثیر طلاق بر کودکان مدرسه‌ای – کودکان ۶ تا ۱۱ سال

اگر کودکان مدرسه‌ای در محیطی با محبت پرورش یافته و بزرگ شده باشند طبیعی است ترس از رها شدن داشته باشند.

کودکان ۵ تا ۸ ساله مفهوم طلاق را نمی‌فهمند و خیال می‌کنند والدین می‌خواهند از آنها طلاق بگیرند.

آنها نگران از دست دادن پدرشان هستند ( اگر با مادر زندگی می‌کنند) و خیال‌بافی می‌کنند که پدر و مادرش دوباره باهم زندگی می‌کنند. در حقیقت، آنها معتقدند که می‌توانند ازدواج والدین خود را “نجات” دهند.

اما کودکان ۸ تا ۱۱ ساله ممکن است یکی از والدین را مقصر جدایی بدانند. او در ذهنش والدین را به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌کند و با والد خوب در یک جبهه قرار می‌گیرد.

آنها والدین خود را به بدجنسی یا خودخواهی متهم می‌کنند و خشم خود را به روش‌های مختلف ابراز می‌کنند: پسران با همکلاسی‌هایشان دعوا می‌کنند و با کل دنیا در جنگ هستند، در حالی که دختران مضطرب، گوشه‌گیر یا افسرده می‌شوند.

به طور کلی چه دختر و چه پسر ممکن است دچار افسردگی یا سردردهای ناشی از استرس شوند و یا به بهانه مریضی از رفتن به مدرسه سرباز بزنند.

اگر والدین یک کودک طلاق بگیرند ممکن است کودک همواره احساس استرس، عصبانیت، ناامیدی یا غم داشته باشد.

تاثیر طلاق بر نوجوانان

جدایی والدین باعث می‌شود نوجوانان احساسات گوناگونی را تجربه کنند. گاهی اوقات این احساسات به صورت اختلال در زندگی آنها بروز می‌کند.

تأثیرات متداول طلاق بر نوجوانان شامل موارد زیر است:

• مشکلات تحصیلی
• مشکلات رفتاری در مدرسه
• سرکشی و عدم رضایت
• افسردگی
• مشکل در ایجاد روابط صمیمی
• استرس
• احساس عصبانیت یا اندوه نسبت به یکی از والدین
• مشکل در روابط با خواهر و برادر، همسالان و والدین
• مشکل خواب

رفتارهای پرخطر در نوجوانانی که والدین‌شان طلاق گرفته‌اند نیز بیشتر است. در حقیقت گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانانی که فرزند طلاق هستند ۱.۵ تا ۲ برابر نوجوانان دیگر است.

نمونه‌هایی از رفتارهای پرخطر نوجوانان عبارتند از:

• رابطه جنسی زودهنگام
• مصرف مواد مخدر
• افکار خودکشی و اقدام به خودکشی

آمبر براون احساس آبی دارد – مجموعه آمبر براون (جلد ۷)

650,000 ریال

افزودن به سبد خرید

آمبر براون از عصبانیت قرمز می شود – مجموعه آمبر براون (جلد ۶)

1,200,000 ریال

افزودن به سبد خرید

آمبر براون اسباب کشی می کند – مجموعه آمبر براون (جلد ۱۱)

390,000 ریال

افزودن به سبد خرید

بی نظیر، مثل یک فیل

790,000 ریال

افزودن به سبد خرید

خرید اینترنتی کتاب کودک و نوجوان خود را می‌توانید از کتاب هدهد انجام دهید. در فروشگاه هدهد کتاب‌هایی با مضمون تاثیر طلاق بر کودکان وجود دارد.

طلاق و تاثیر آن بر فرزند دختر

به طور کلی طلاق بر دختران و پسران تاثیرات مشابهی دارد اما هر کدام طلاق را به شکل متفاوتی تجربه می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که دختران نوجوان تا یک سال بعد از طلاق والدین‌شان علائمی مانند افسردگی، عصبانیت و مشکلات روانی دارند. این علائم اغلب با گذشت زمان فروکش می‌کنند.

در بسیاری مواقع مادران حضانت فرزندان خود را بر عهده می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهد رابطه مستحکم با مادر به دختران نوجوان کمک می‌کند تا سریع‌تر با استرس‌های ناشی از طلاق کنار بیایند.

از آنجا که آنها دیگر با پدران خود زندگی نمی‌کنند، مادران باید به دختران جوان کمک کنند تا رابطه خوبی با پدر خود داشته باشند. البته لازم به ذکر است که شرایط برای هر خانواده‌ای ممکن است متفاوت باشد.

تحقیقات حاکی از آن است که طلاق می‌تواند تاثیری منفی بر پیشرفت تحصیلی و شغلی دختران داشته باشد. گزارش شده است حدود ۱۰ درصد از این دختران تمایل خود را به ادامه تحصیل از دست می‌دهند. با این حال، به طور متوسط، تحقیقات نشان می‌دهد اگر دختران حداقل از حمایت پدر یا مادر بهره‌مند باشند اکثر آنها در مدرسه خوب عمل می‌کنند.

کودکان در سال‌های اول و دوم بعد از طلاق، بیشترین کشمکش درونی را تجربه می‌کنند

طلاق می‌تواند رشد جسمی دختران نوجوان را تغییر دهد. دختران نوجوان در خانواده‌های مطلقه و ازدواج مجدد، زودتر از موعد به بلوغ (قاعدگی زودرس) می‌رسند.

بسیاری از این دختران جوان از نظر عاطفی برای تغییراتی که به خاطر بلوغ به وجود می‌آیند, آمادگی ندارند. به همین دلیل، والدین باید هرچه زودتر با دختران جوان خود درباره این تغییرات جسمی صحبت کنند تا یاد بگیرند که چگونه با آن کنار بیایند.

جدایی والدین باعث می‌شود بسیاری از دختران جوان احساس کنند که باید زودتر بالغ شوند. بسیاری از والدین برای مقابله با تاثیرات منفی طلاق به کسی احتیاج دارند تا آنها را درک و حمایت کند.

متأسفانه، در بسیاری از موارد این والدین (به ویژه مادران) برای دستیابی به حمایت به فرزندان خود، به ویژه به دختران کوچک خود متوسل می‌شوند.

بسیاری از مادران مطلقه دخترانشان را مانند یک دوست صمیمی یا خواهر توصیف می‌کنند و احساس می‌کنند می‌توانند درباره هر چیزی با آنها صحبت کنند، از جمله روابط عاشقانه خود، افسردگی، تنهایی و فشارهای مالی. هنگامی که والدین مشکلات شخصی خود را مانند یک دوست بزرگسال آشکار می‌کند، به روح و روان فرزندش آسیب می‌رساند.

طلاق و تاثیر آن بر فرزند پسر

تحقیقات نشان می‌دهد طلاق والدین رفتارهایی مانند پرخاشگری یا دعوا را در پسران افزایش می‌دهد.

همچنین پسران نوجوانی که والدین آنها از هم جدا شده‌اند احتمال بیشتری دارد که درگیر بزهکاری شوند. اگر قبل از طلاق اختلافات والدین زیاد باشد این تاثیرات منفی بسیار بیشتر می‌شوند.

طلاق در رشد روانی پسران نوجوان نیز تاثیر دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی پدر و مادر طلاق می‌گیرند، سلامت روانی و اعتماد به نفس پسران نوجوان کاهش می‌یابد، به خصوص زمانی که ازدواج والدین با درگیری همراه باشد.

همچنین پسران پیش دبستانی سال اول طلاق اغلب وابسته‌، نق نقو، پرخاشگر و سرکش هستند. این مشکلات بعد از یک سال اغلب فروکش می‌کنند.

عدم حضور پدر پس از طلاق تأثیری منفی بر پسران جوان می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر کودکان پس از چند سال، ارتباط روزمره با پدران خود را از دست می‌دهند.

برخی از محققان دریافته‌اند که نبود پدر احتمالا سازگاری و رشد پسران را به تأخیر می‌اندازد. به همین دلیل، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند پسران، به ویژه آنهایی که وارد دوره بلوغ می‌شوند، نیاز به ارتباط مداوم با پدرشان دارند.

طلاق ممکن است خطر بروز مشکلات روانی را در کودکان و نوجوانان افزایش دهد.

چگونه به کودکان درباره طلاق بگوییم: براساس سن

شیوه اعلام خبر جدایی پدر و مادر به کودک ۲ ساله با ۱۰ ساله فرق دارد. اینجا چگونگی اعلام خبر طلاق به کودکان در هر سنی آورده شده است:

نحوه گفتگو با کودکان ۰ تا ۵ ساله درباره طلاق

نوزادان و نوپایان

• به شدت وابسته به والدین هستند
• قادر به درک احساسات خود و موقعیت‌های پیچیده نیستند

• به تدریج می‌خواهند مستقل شوند اما هنوز وابسته هستند
• درکی از روابط علت و معلولی ندارند، هنوز قادر به فکر کردن به آینده نیستند
• تصور می‌کنند جهان حول محور آنها می‌چرخد
• مرز میان خیال و واقعیت برایشان مبهم است
• قادر هستند درباره احساسات‌شان فکر کنند اما توانایی‌ آنها در صحبت کردن درباره احساسات‌شان محدود است

مراقبت و توجه دائم به کودکان احساس امنیت می‌بخشد.  بنابراین والد باید به طور کامل در خدمت این کوچولوها باشد و تا آنجا که امکان دارد زندگی‌شان (وعده‌های غذایی، خواب، حمام، بازی) طبق روال همیشه باشد. توجه داشته باشید که اگر جو خانه متشنج باشد، نوجوانان می‌توانند با رفتن به پاتوق دوستان خود فرار کنند اما نوزادان، نوپایان و کودکان پیش‌دبستانی نمی‌توانند.

کودکان پیش دبستانی به توضیحاتی ساده و واضح نیاز دارند.

جواب این سوالات را در ذهن داشته باشید: کدام والد به خانه دیگری نقل مکان می‌کند، کودک کجا زندگی خواهد کرد، چه کسی از او مراقبت خواهد کرد و چند وقت یک‌‍بار والد دیگر را خواهد دید.

به این سوالات کودک پاسخ‌هایی کوتاه دهید سپس منتظر  سوالات دیگر او بمانید. انتظار نداشته باشید که با یک بار مکالمه قضیه فیصله پیدا کند. خود را برای چندین مکالمه کوتاه آماده کنید.

فرزندان تان باید بدانند که طلاق شما تقصیر آن ها نیست،

• دارای توانایی بیشتری برای فکر کردن و صحبت کردن درباره احساسات‌شان هستند
• دیدشان گسترده‌تر بوده و کمتر خودمحور هستند، اما هنوز درک محدودی از شرایط پیچیده مانند طلاق دارند
• روابط خارج از خانه بیشتری دارند (دوستان و مدرسه)

نحوه گفتگو با کودکان ۱۲ تا ۱۴ ساله درباره طلاق

• ظرفیت بیشتری برای درک مسائلی مانند طلاق دارند
• در بحث‌ها شرکت می‌کنند و قادرند برای افزایش آگاهی خود سوالاتی مطرح کنند
• میل به استقلال بیشتر دارند و اختیارات والدین‌شان را زیر سوال می‌برند
• روابط خارج از خانواده از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است

دستیابی به کودکان این رده سنی دشوار است و گاهی طوری رفتار می‌کنند که غیر قابل دسترس باشند. اما همه نوجوانان همچنان به ارتباط با والدین‌شان احتیاج دارند. بسیاری از نوجوانان با این کار در حال آزمایش کردن پدر و مادرشان هستند تا ببینند آیا واقعا به آنها توجه می‌شود یا نه. پس سعی کنید با نوجوان‌تان صحبت کنید حتی اگر به نظر می‌رسد او رغبتی به این کار ندارد.

کلام آخر

تاثیر طلاق بر کودکان ممکن است هرگز از بین نرود و همانطور که خواندید بسیاری از عواقب، مربوط به خطرات آسیب‌های روانی هستند. بنابراین، بهترین کاری که می‌توانید برای اجتناب از این مسائل برای فرزندتان انجام دهید این است که سعی کنید روند کار را تا حد ممکن آرام، بدون استرس و درگیری انجام دهید.

ترجمه و گردآوری: آذین بذرافشان