فرزند خود را برای تولد نوزاد جدید در خانواده آماده کنید
آذین بذرافشان
تولد نوزاد جدید در خانواده برای هر کودکی تغییری بزرگ محسوب می‌شود. طبیعی است که فرزند بزرگ‌تر احساس کند نوزاد جای او را اشغال کرده است و همین امر به رقابتی حسادت‌آمیز بین آن‌ها منجر شود. این حس معمولاً به‌صورت رفتارهای پرخاشگرانه در قبال نوزاد خود را با رفتارهایی مانند نیشگون گرفتن یا پرتاب کردن وسایل به سمت او نشان می‌دهد.
بسیاری از کودکان به خواهر یا برادر جدیدشان حسادت می‌کنند و شاید رفتارهای بچه‌گانه‌ای از آن‌ها سر بزند. آن‌ها ممکن است لجبازی و گریه‌زاری کنند یا در‌حالی‌که آموزش دستشویی رفتن را دیده‌اند، از توالت استفاده نکرده، خودشان را خیس کنند. در حقیقت، کودک احساس درماندگی می‌کند و درباره‌ی جایگاهش در خانواده و زندگی شما سردرگم است.
فهرست محتوا
آیا این رفتار بین همه‌ی کودکان مشترک است؟
خواهران و برادران بزرگ‌تر به‌طور معمول در قبال ورود نوزاد جدید چنین عکس‌العملی از خود نشان می‌دهند. این رفتار کاملاً طبیعی است و نباید به‌هیچ‌وجه در روابط آینده‌ی آن‌ها تأثیر بگذارد. به‌خصوص اگر پدر و مادر با نگاهی باز و بدون قضاوت برخورد کنند، حس حسادت کودک با گذشت زمان کاهش خواهد یافت. حتی اگر به نظر برسد که فرزند شما مستقل است و می‌تواند کارهایش را تنهایی و بدون توجه شما انجام دهد، باز هم مانند گذشته و چه‌بسا بیشتر به توجه و محبت شما نیاز دارد.
این نوع رفتارها بیشتر در میان کودکان نوپا شایع است؛ زیرا آن‌ها هنوز به توجه تمام‌و‌کمال شما عادت دارند.
رویکردی مثبت داشته باشید
فرزند بزرگ‌تر خود را تنبیه نکنید. این کار باعث می‌شود که از نوزاد کینه به دل بگیرد و دوباره سعی کند او را آزار دهد؛ همچنین به‌صراحت برایش توضیح دهید که اجازه ندارد نوزاد را اذیت کند. به فرزند خود بگویید که می‌دانید او شیطان و بی‌ادب نیست، ولی باید احساس خود را به شما بگوید نه اینکه آن را بر سر خواهر یا برادر کوچکش خالی کند.
با صبر و درک شما، به‌مرور زمان، فرزندتان دوباره احساس امنیت می‌کند و متوجه می‌شود که قرار نیست جای خود را به نوزاد بدهد و چیزی مانع عشق و توجه شما به او نمی‌شود. بنابراین کم‌کم نوزاد جدید را می‌پذیرد و پی می‌برد که خود نیز در نقش خواهر یا برادر بزرگ‌تر بخشی از زندگی نوزاد است.
چگونه فرزندان بزرگ‌تر خود را برای حضور نوزاد جدید آماده کنید
تولد فرزند جدید علاوه‌بر اینکه شادی را به محیط خانواده می‌آورد، دشواری‌هایی هم به همراه دارد. شما از این اتفاق هیجان‌زده هستید، در عین حال احتمالاً نگرانید که فرزندان بزرگ‌ترتان در برابر نوزاد تازه‌متولد‌شده چه واکنشی نشان خواهند داد.
بی‌شک پرسش‌هایی در ذهن‌تان مطرح می‌شود: چگونه به فرزندان بزرگ‌تر خود بگوییم که قرار است صاحب خواهر یا برادر جدید شوند؟ آیا آن‌ها به نوزاد جدید حسادت خواهند کرد؟ چگونه می‌توانیم به آن‌ها کمک کنیم که با این مسئله کنار بیایند؟
کودکان در سنین گوناگون عکس‌العمل‌های متفاوتی در قبال نوزاد جدید از خود نشان می‌دهند.
آگاهی درباره‌ی عکس‌العمل‌های هر گروه سنی باعث می‌شود چنین تغییری را در خانواده بهتر کنترل کنید.
نوپایان - سنین ۱ تا ۲ سال
در این سن، کودکان درک چندانی درباره‌ی داشتن خواهر یا برادر جدید ندارند. اما اجازه دهید فرزندتان صحبت‌های شما را درباره‌ی نوزاد جدید بشنود و هیجان‌تان را ببیند. شاید دلیل هیجان شما را درک نکند، اما حس‌و‌حال شما به او منتقل می‌شود و او نیز هیجان‌زده خواهد شد.
شاید به‌تنهایی نتوانید تمام نیازهای دو کودک را هم‌زمان برآورده کنید. بنابراین اگر احساس نیاز کردید، از شریک زندگی‌تان، اقوام و دوستان کمک بگیرید.
- کتاب‌های تصویری مربوط به تولد نوزاد جدید را با هم بخوانید. با این کار، کودک شما حداقل با کلماتی مانند خواهر، برادر و کودک جدید آشنا می‌شود.
- پس از تولد کودک جدید سعی کنید کار خاصی برای فرزند بزرگ‌تر انجام دهید. به او اطمینان‌خاطر دهید که هنوز دوستش دارید؛ برای مثال، هدیه‌ی ویژه‌ای برایش بخرید، به او اجازه دهید مدتی را با پدر، مادربزرگ یا افرادی که با آن‌ها رابطه‌ی صمیمی دارد، تنها بگذراند یا او را به جای مورد علاقه‌اش ببرید.
کودکان پیش‌دبستانی - سنین ۲ تا ۴ سال
کودک در این سن به‌شدت به شما وابسته است و برایش دشوار است که شما را با فرد دیگری تقسیم کند. از سوی دیگر، شاید فرزند شما در قبال تغییر حساس باشد و حتی، با ورود عضو جدید به خانواده احساس خطر کند. در اینجا پیشنهاداتی عرضه شده است که با به‌کارگیری آن‌ها کودک پیش‌دبستانی‌تان در نقش خواهر یا برادر بزرگ‌تر ظاهر خواهد شد.
- قبل از اینکه درباره‌ی کودک جدید به فرزندتان بگویید، کمی صبر کنید. هنگامی‌که خرید سیسمونی یا لباس نوزاد را شروع کردید یا زمانی که شکم‌تان بزرگ شد درباره‌ی آن به کودک توضیح دهید. در این زمینه، کتاب‌های تصویری برای کودکان پیش‌دبستانی بسیار مفیدند. از بیمارستان‌تان سؤال کنید که در صورت برگزاری کلاس‌های خواهر برادری، فرزندتان نیز در آن‌ها شرکت کند. پیش از اینکه فرزندتان خبر کودک جدید را از فرد دیگری بشنود، خودتان به او بگویید.
- صادق باشید. به فرزند خود توضیح دهید که نوزاد جدید بسیار ناز و دوست‌داشتنی خواهد بود؛ اما گریه هم می‌کند و به وقت و توجه زیادی نیاز دارد. همچنین مطمئن شوید که فرزند بزرگ‌ترتان می‌داند که مدتی طول خواهد کشید تا بتواند با خواهر یا برادرش بازی کند. در نهایت، به او اطمینان دهید که پس از تولد نوزاد جدید، او را به همان اندازه که اکنون دوست دارید، دوست خواهید داشت.
- فرزند پیش‌دبستانی خود را در کارهای نوزاد سهیم کنید. این کار باعث می‌شود کمتر احساس حسادت کند؛ حتی وسایل نوزاد را هم می‌توانید با کمک یکدیگر بخرید. در قدم بعدی، عکس‌های دوران نوزادی کودکتان را به او نشان دهید. اگر قصد دارید از بعضی وسایل قدیمی‌اش برای فرزند جدید استفاده کنید، پیش از برداشتن‌‌شان اجازه دهید کودک با آن‌ها بازی کند. برای او (چه دختر باشد و چه پسر) یک عروسک بخرید تا از «نوزاد خودش» مراقبت کند.
- حال زمان تغییرات عمده در کارهای روزمره‌ی فرزند بزرگ‌ترتان است. در صورت امکان، پیش از تولد نوزاد، دستشویی رفتن را به کودکتان آموزش دهید یا جای خوابش را از گهواره به تخت تغییر دهید. اما اگر این امکان وجود ندارد، این کارها را تا زمان اسکان نوزاد جدید در خانه به تعویق بیندازید. در غیر این صورت، کودک علاوه‌بر تغییرات ناشی از ورود نوزاد جدید، مجبور می‌شود با یادگیری چیزهای جدید هم سروکله بزند. در نتیجه، از لحاظ روحی و روانی به هم می‌‌ریزد.
- انتظار داشته باشید رفتار فرزندتان پس‌رفت کند: برای مثال، هرچند کودک شما آموزش دیده که چگونه دستشویی برود، اکنون ممکن است شلوارش را خیس کند یا از شما شیشه‌شیر بخواهد! این رفتارها کاملاً طبیعی‌اند. در حقیقت، فرزند بزرگ‌تر شما برای اطمینان از اینکه هنوز عشق و توجه شما را دارد چنین کارهایی می‌کند. به‌جای اینکه به او بگویید به سن خود رفتار کن، اجازه دهید توجه مورد نیازش را دریافت کند. هرگاه مناسب با سن خود عمل کرد او را تشویق کنید.
- کودک خود را برای مدتی که در بیمارستان هستید آماده کنید. وقتی شما بیمارستان هستید کودک احتمالاً سردرگم می‌شود. برایش توضیح دهید که چند روز دیگر با نوزاد جدید به خانه باز خواهید گشت.
- زمان ویژه‌ای را به فرزند بزرگ‌تر خود اختصاص دهید. با هم کتاب بخوانید، بازی کنید، موسیقی گوش دهید یا صحبت کنید. به او نشان دهید که دوستش دارید و از وقت گذراندن با او لذت می‌برید؛ همچنین هنگام شیر دادن به نوزاد او را کنار خود قرار دهید و نوازشش کنید.
- از خانواده و دوستان‌تان بخواهید وقتی برای دیدن نوزاد جدید می‌آیند زمانی را با فرزند بزرگ‌تر بگذرانند. این کار باعث می‌شود کودک احساس کند فراموش نشده است و هنوز هم خاص است؛ همچنین زمانی‌که برای نوزاد جدید هدیه می‌آورند، بهتر است کادوی کوچکی هم برای او در نظر داشته باشند.
- از فرزند بزرگ‌تر بخواهید با پدر خود وقت بگذراند. با ورود نوزاد جدید، فرصتی عالی برای پدر خانواده فراهم می‌شود تا اوقات بیشتری را با فرزندان بزرگ‌ترش سپری کند.
کودکان مدرسه‌ای - ۵ سال به بالا
معمولاً، کودکان بالای ۵ سال، با ورود نوزاد جدید، به اندازه‌ی بچه‌های کوچک‌تر احساس تهدید نمی‌کنند. با وجود این، شاید از توجهی که نوزاد می‌گیرد خوش‌شان نیاید و آزرده شوند. برای آماده‌سازی فرزند مدرسه‌ای خود:
- به او توضیح دهید که قرار است چه اتفاقی بیفتد. برایش توضیح دهید که داشتن نوزاد جدید به چه معناست و چه تغییرات احتمالی‌ای (چه خوب و چه غیر خوب) بر زندگی‌اش تأثیر خواهد گذاشت.
- از فرزند بزرگ‌تر خود بخواهید در آماده کردن وسایل نوزاد به شما کمک کند. کارهایی مانند آماده کردن اتاق نوزاد، انتخاب کردن لباس یا خرید پوشک از این دست‌اند.
- در صورت امکان، پس از تولد نوزاد، فرزند بزرگ‌تر را خیلی زود به بیمارستان بیاورید تا احساس کند عضوی از خانواده است.
- وقتی با نوزاد به خانه آمدید به فرزند بزرگ‌ترتان این احساس را القا کنید که او نیز در مراقبت از نوزاد نقش دارد. به او بگویید که می‌تواند نوزاد را در آغوش بگیرد، البته اول باید از شما اجازه بگیرد. زمانی‌که با عشق و محبت با نوزاد رفتار می‌کند او را تحسین کنید.
- از نیازها و فعالیت‌های کودک بزرگ‌تر خود غافل نشوید. به او بگویید که چقدر دوستش دارید. سعی کنید هر روز مدتی را تنها با او بگذرانید و در آن اوقات، به او یادآوری کنید که چقدر فوق‌العاده است.
منابع
www. healthychildren. org/English/ages-stages/prenatal/Pages/Preparing-Your-Family-for-a-New-Baby. aspx
www. familylives. org. uk/advice/early-years-development/behaviour/dealing-with-challenging-behaviour-when-a-new-baby-arrives/