راه‌هایی برای مقابله با استرس کودکان

بیتا مرادی استرس در طی طول عمر هر فردی اتفاق می‌افتد و کودکان نیز استرس را تجربه می‌کنند. دلایل و علل استرس در کودکان نسبت به گروه سنی آن‌ها (کودکان در سنین قبل از مدرسه، کودکان در سنین مدرسه، در سنین نوجوانی) متغیر می‌باشند. بزرگسالان و والدین و پرستاران کودک، دنیای کودکان را دنیایی همواره شاد و بدون دغدغه و آرام تصور می‌کنند. گاهی می‌شنویم که بزرگسالان یا جوانان می‌گویند که: «ای کاش همیشه کودک می‌ماندیم و هرگز بزرگ نمی‌شدیم!»

1- استرس در دوران کودکی

کودکان نه شغلی دارند که همواره در تلاش باشند تا آن را حفظ کنند و نه قبضی برای پرداخت دارند. پس چه چیزی می‌تواند وجود داشته باشد که کودکان بخواهند در مورد آن نگران باشند؟

حال آن‌که چنین مواردی در دنیای کودکان بسیار است. حتی کودکانی با سن و سال بسیار کم برای خودشان نگرانی‌هایی دارند و تا حدی استرس را تجربه و احساس می‌کنند.

کودکان حتی بیشتر از بزرگسالان در معرض استرس قرار دارند، زیرا دائماً در حال مواجهه با محیط‌های جدید و گیج‌کننده‌ای هستند. مطالعات نشان داده است که سطح استرس در کودکان در چند دهه اخیر افزایش پیدا کرده است.

درحالی که مقدار کمی‌ از استرس می‌تواند مفید واقع باشد، استرس منفی و بیش از حد می‌تواند به آسیب‌های فیزیولوژی دراز مدت در کودکان منجر شود. به همین دلیل کاهش استرس در کودکان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

انواع استرس در دوران کودکی

پس همان‌طور که گفتیم دو نوع استرس اصلی و محوری را کودکان در سنین خیلی کم تجربه می‌کنند:

الف) استرس خوب و مثبت

ب) استرس بد و منفی

الف) استرس خوب و مثبت: چنین استرسی بسیار حائز اهمیت است، زیرا که به کودکان کمک می‌کند تا موانع و مشکلات را مدیریت کرده و بر آن‌ها غلبه کنند. برای مثال اگر چنان که به ورزشکاران یا دانش‌آموزان مقدار بسیار کمی‌ استرس از طرف مربیان یا والدین اعمال شود، عملکرد بهتری خواهند داشت و این مسئله به آن‌ها انگیزه می‌دهد تا با پشتکار بیشتری تلاش کنند.

ب) استرس بد و منفی: استرس بسیار زیاد و منفی، توانایی کودکان برای مقابله با آن را از میان برمی‌دارد و به او غالب می‌شود. در نتیجه کودک نمی‌تواند با استرس خود مقابله کرده و با آن کنار بیاید. اتفاقات مهم مانند خشونت‌های فیزیکی یا عاطفی، ناتوانی در اجرای کارها آن‌طوری که از آن‌ها انتظار می‌رود، بیماری، والدین بی‌توجه و اهمال‌گر و عواملی از این قبیل می‌توانند به کودک آسیب‌های جبران ناپذیری برسانند. برای مثال روی رشد ذهنی او اثر بگذارند یا موجب فشار خون بالا، مشکل بی‌خوابی، کابوس‌ها، افسردگی و غیره بشوند.

این مقاله به شما کمک می‌کند تا با مباحثی همچون: تجربه استرس – علایم، علل و دلایل استرس در کودکان – تاثیر استرس در سلامتی کودکان و راه‌های مقابله با آن، آشنا شوید.

۲- منابع و عوامل استرس در کودکان

استرس حالتی روانی است و ما زمانی آن را تجربه می‌کنیم که در پی تحقق خواسته‌ها یا برآورده‌ کردن نیازهایی هستیم که بر عهده‌ی ما گذاشته شده‌اند. در طیفی وسیع‌تر، می‌توان گفت توانایی ما در چگونگی برخورد با چنین موقعیت‌هایی، بیانگر میزان استرس ماست. این نیازها و درخواست‌ها اغلب منشأیی بیرونی همچون خانواده، شغل، دوستان و مدرسه دارند. اما می‌توانند منشأ درونی نیز داشته باشند. وجه درونی این احساس ناشی از کارهایی است که فکر می‌کنیم باید آن‌ها را انجام دهیم یا در اصل همان کار‌هایی که توانایی به‌انجام‌رساندن آن‌ها را داریم.

پس استرس می‌تواند بر روی هر کسی که خود را غرق در این وظایف احساس می‌کند و فشار وظایف را روی خودش مشاهده می‌کند، اثر بگذارد؛ حتی کودکان!

در کودکان پیش‌دبستانی جدایی از والدین می‌تواند در آن‌ها احساس اضطراب و نگرانی ایجاد کند؛ و هر چه کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، فشار‌های محیط‌های آکادمی‌ و جامعه می‌تواند موجب استرس در آن‌ها شود. کودکان هنگام بازی نیز دچار استرس می‌شوند، زیرا بازی برای کودکان شاید همان مصداق شغل برای بزرگسالان باشد.

بر اساس مطالعات، کودکان زیر یک سال و کودکان نوپا نیز موقع جدایی از والدین خود حتی برای چند دقیقه احساس استرس می‌کنند که از آن با عنوان «استرس و اضطراب جدایی» یاد می‌شود. کودکانی هم که مدرسه می‌روند تحت فشار و استرس تکالیف مدرسه، همکلاسی‌هایشان و انتظاراتی که بقیه از آن‌ها دارند، هستند.

بسیاری از کودکان آن‌قدر سرشان مشغول است که دیگر زمانی برای استراحت یا بازی‌های خلاقانه‌ی بعد از مدرسه را ندارند. کودکانی که در مورد تمام فعالیت‌های خود اعتراض می‌کنند یا آن‌هایی از انجام آن‌ها سر باز می‌زنند، احتمال دارد که از برنامه‌ها و فعالیت‌ها اشباع شده و بیش از حد فعالیت‌های غیرتحصیلی داشته باشند.

با کودکان خود در مورد فعالیت‌های فوق‌برنامه‌ای و غیردرسی آن‌ها صحبت کنید. از آن‌ها بپرسید که چه احساسی نسبت به این فعالیت‌ها دارند. اگر آن‌ها اعتراضی کردند، در مورد مزایا و معایب متوقف کردن یکی از فعالیت‌ها با آن‌ها گفت‌وگو کنید. اگر متوقف کردن آن امکان‌پذیر نیست، به دنبال راه‌هایی باشید که بتوانید به فرزندان خود کمک کنید تا زمان و مسئولیت‌هایشان را مدیریت کنند تا کمتر احساس اضطراب و نگرانی به خود راه دهند.

استرس کودکان فقط و فقط مربوط به زندگی شخصی آن‌ها نیست. آیا کودکان شما می‌شنوند که شما در مورد مشکلات کاری یا در مورد بیماری یکی از افراد خانواده صحبت می‌کنید؟ یا با همسرتان در مورد مشکلات مالی مشاجره می‌کنید؟

والدین باید حواس‌شان باشد که وقتی فرزندان‌شان پیش آن‌ها هستند، چگونه در مورد چنین موضوعاتی بحث و گفت‌وگو کنند. چرا که کودکان متوجه نگرانی والدین خود شده و آن‌ها هم احساس نگرانی می‌کنند.

اخبار جهانی می‌تواند موجب استرس شود. کودکانی که تصاویری دلخراش از تلویزیون می‌بینند یا در مورد بلا‌های طبیعی، مرگ و تروریسم می‌شنوند، ممکن است در مورد امنیت خودشان و کسانی که دوست‌شان دارند، احساس نگرانی کنند.

با کودکان خود در مورد آن‌چه می‌بینند یا می‌شنوند، صحبت کنید و به آن‌چه که در تلویزیون تماشا می‌کنند، نظارت کامل داشته باشید زیرا در این صورت است که می‌توانید به آن‌ها کمک کنید تا متوجه شوند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

همچنین حواس‌تان باید به موضوعات و فاکتور‌های پیچیده‌ای مانند بیماری‌ها، از دنیا رفتن یکی از افراد نزدیک خانواده یا طلاق باشد. وقتی چنین عواملی به فشار‌های روزمره‌ای که کودکان در معرض آن‌ها هستند، اضافه شوند، استرس در کودکان بسیار افزایش پیدا می‌کند.

حتی اگر طلاق خیلی دوستانه و بدون تنش اتفاق بیفتد، برای کودک شما بسیار سخت خواهد بود؛ چرا که سیستم اساسی امنیتی آن‌ها- یعنی خانواده- در معرض تغییر بسیار بزرگی است. والدینی که طلاق گرفته یا جدا از هم زندگی می‌کنند، نباید کودکان را هرگز در موقعیتی قرار دهند که از آن‌ها بخواهند تا یکی از دو طرف را انتخاب کنند، یا نظر منفی در مورد طرف مقابل به او تحمیل کنند.

همچنین باید با بینش دقیقی بتوانید دریابید مواردی که شاید برای بزرگسالان مسئله مهمی‌ نباشد، می‌تواند در کودکان استرس عمیق و زیادی را ایجاد کند. اجازه دهید تا فرزندان‌تان متوجه شوند که شما می‌دانید آن‌ها استرس دارند و احساس آن‌ها را نادیده نمی‌‌گیرید و بی‌جا و بی‌اهمیت به حساب نمی‌آورید.

پس می‌توانیم منابع و علل استرس را به این صورت خلاصه کنیم:

1. استرس در مدرسه
2. استرس مربوط به مسائل خانوادگی
3. استرس مربوط به رسانه‌ها و محیط اطراف
4. موارد دیگری هم مانند مرگ، بیماری، مشکلات مالی و غیره.

چه کودکانی بیشتر در معرض خطر استرس قرار دارند؟

• کودکانی که در زندگی روزمره خود دچار تغییرات مهم همچون تغییر شهر، تغییر مدرسه، طلاق والدین و … می‌شوند.
• بیماری‌ها و جراحات در خود کودکان یا یکی از افراد خانواده.
• بی‌توجهی به آن‌ها، تنهایی و ترک آن‌ها.
• تجربه بدرفتاری و پرخاش فیزیکی، عاطفی، لفظی؛ در قالب تنبیه، توهین‌های جنسیتی یا تحقیر آن‌ها.

3- علائم و نشانه‌های استرس در کودکان

والدین نقش مهمی‌ در حفظ سلامت عاطفی کودکان دارند و می‌توانند کمک کنند تا کودکان در معرض کمترین حجم استرس قرار گیرند. ولی برای این کار ابتدا باید نشانه‌های مختلف استرس در کودکان را بشناسند و تشخیص دهند. هر کودکی متفاوت است ولی نشانه‌ها و رفتار‌های مشترکی وجود دارند که والدین می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند تا تشخیص دهند که آیا کودک آن‌ها  با اضطراب و استرس دست و پنجه نرم می‌کند یا نه؟

با این‌که همیشه به راحتی نمی‌توان تشخیص داد که کودکان چه موقع احساس استرس می‌کنند، ولی تغییرات مقطعی رفتار‌هایشان – مانند تغییرات پیوسته حالات روحی و دمدمی‌ مزاج شدنشان، شب ادراری، تغییر در برنامه خواب آن‌ها، نقش بازی کردن‌شان و … – می‌تواند جز نشانه‌های استرس در کودکان باشند.

در بعضی کودکان نشانه‌های فیزیکی همچون دل درد  یا سر درد نیز از علائم استرس می‌باشند. برخی دیگر نیز در انجام و تکمیل تکالیف مدرسه یا تمرکز کردن دچار مشکل می‌شوند. همچنین گروهی نیز گوشه‌گیر می‌شوند یا ساعات زیادی را به تنهایی سپری می‌کنند.

کودکان با سن و سال کمتر، عادت‌های جدیدی مثل میک زدن انگشت شست، بازی با مو‌هایشان یا دست در دماغ کردن پیدا می‌کنند. کودکان دیگر شاید شروع کنند به دروغ گفتن، قلدری برای بچه‌های کوچک‌تر یا قدرت‌طلبی.

کودکانی که دچار استرس شده باشند، ممکن است برای مشکلات کوچک و جزئی بیشتر از حد واکنش نشان دهند، شب‌ها کابوس ببینند، وابسته به والدینشان بشوند یا در عملکرد تحصیلی خود دچار تغییرات فاحشی شوند.

پس به‌طور کلی می‌توان گفت که علایم و نشانه‌های استرس به دو صورت عمده است:

الف) نشانه‌های فیزیکی

ب) نشانه‌های عاطفی و رفتاری

الف) نشانه‌های فیزیکی:

• واکنش‌های بیش از حد به مسائل و مشکلات ناچیز؛مانند حمله کردن، گاز گرفتن،گریه کردن،جیغ زدن.
• مشکلات خواب ؛مانند بیخوابی، شب ادراری، کابوس
• کاهش اشتها
• شکایت از سردرد یا دل درد

ب) نشانه‌های عاطفی و رفتاری:

• کاهش عملکرد در مدرسه و در فعالیت‌های غیردرسی و سایر فعالیت‌ها.
• رفتار‌های پسرفتی؛ یعنی رفتاری‌هایی که مناسب سن آن‌ها نباشد مانند میک زدن انگشت شست همچون کودکان نوپا یا حرف زدن مانند کودکان نوپا.
• دیدن کابوس و کج‌خلقی و دمدمی‌ مزاجی شدن.
• ترس‌های جدید و مکرر.
• ناتوانی در آرام شدن و استراحت کردن (به‌طوری که نمی‌‌توانند احساسات خود را کنترل کنند).

البته لازم به ذکر است که همه این موارد نشانه‌های منفی استرس بودند ولی نشانه‌های مثبت استرس نیز وجود دارند. برای مثال کودکان با سن و سال کمتر وقتی که از پرستاران‌شان یا والدین خود جدا می‌شوند، شروع به گریه می‌کنند یا وقتی در سن مدرسه هستند، تمایل بیشتری به خوردن غذا‌های مقوی پیدا می‌کنند یا توازنی در برنامه‌های تحصیلی و غیرتحصیلی خود ایجاد می‌کنند و بیشتر درس می‌خوانند تا به عملکرد بهتری در تحصیلات خود دست یابند.

4- تاثیرات استرس در کودکان

هر چه سن کودکان کمتر باشد تاثیر منفی استرس در آن‌ها بیشتر و عمی‌ق تر است.در این جا برخی از راه‌های چگونگی تاثیر استرس بر کودکان اشاره می‌کنیم:

• آسیب و صدمه به رشد نرمال ذهنی کودکان
• تاثیر منفی روی توانایی عملکرد کودکان
• ایجاد مشکلاتی در زندگی آینده آن‌ها مانند: اختلال گوارشی و کم‌خوری، اضطراب، کژپنداری یا همان بیماری پارانویا، افسردگی و غیره.
• سیستم دفاعی بدن‌شان به خاطر هورمون‌های استرس آسیب می‌بیند و این موضوع سبب می‌شود تا در مقابل امراض و بیماری‌ها آسیب‌پذیر باشند.
• می‌تواند منجر به بیماری‌هایی از قبیل بیماری‌های قلبی، دیابت، چاقی و سرطان شود.
• باعث مشکلاتی همچون مصرف دخانیات یا خودکشی می‌شود.

پس استرس می‌تواند عوارضی روی جسم و ذهن کودک بر جا بگذارد و سبب آسیب‌های جبران ناپذیری باشد.

5- راه‌های غلبه بر استرس و نقش والدین در کمک به کودکان

حال سوال این است که آیا شما می‌توانید به فرزندان خود کمک کنید تا از پس استرس خود برآیند و به آن غلبه کنند؟

عواملی مانند استراحت مناسب و کافی، تغذیه مناسب و رفتار درست پدر و مادر، می‌توانند در درمان و کنترل استرس کمک فراوانی کنند.

هر روز برای کودکان خود زمان خاصی را اختصاص دهید. چه نیاز داشته باشند که با شما صحبت کنند، چه صرفاً بخواهند که با شما در اتاق بمانند؛ باید که شما در اختیار و در دسترس آن‌ها باشید.

هرگز آن‌ها را مجبور نکنید تا با شما صحبت کنند، حتی اگر بدانید که آن‌ها در مورد چیزی نگران هستند.

گاهی کودکان فقط و فقط اگر با شما وقت بگذرانند و یک سری فعالیت‌های مفرح و سرگرمی‌ و بازی انجام دهند، احساس بهتری پیدا می‌کنند. مخصوصاً وقتی کودکان سن‌شان بالاتر می‌رود، وقت گذراندن با آن‌ها حیاتی‌تر می‌شود. ولی حتی برای برخی از والدین بسیار سخت است بعد از این‌که از سر کار به خانه باز می‌گردند، روی زمین بنشینند و با کودکان خود بازی کنند یا فقط در مورد روزی که کودکان سپری کرده‌اند با آن‌ها صحبت کنند؛ مخصوصاً اگر والدین خودشان روز پراسترسی را گذرانده باشند.

ولی نشان دادن علاقه به آن‌ها، به کودکان شما نشان می‌دهد که آن‌ها چقدر برای شما اهمیت زیادی دارند و مهم هستند.

اگر می‌خواهید به کودکان خود کمک کنید تا بر استرس خود غلبه کنند، با آن‌ها در مورد عواملی که منجر به این استرس شده است صحبت کنید. با همدیگر می‌توانید به یک سری راه‌حل‌هایی برسید؛ مانند متوقف کردن یک سری فعالیت‌های غیردرسی، وقت گذراندن، هم‌صحبتی بیشتر آن‌ها با والدین یا معلمان‌شان، برنامه‌ریزی برای ورزش و نرمش روزانه، نوشتن خاطرات و اتفاقات روزانه در دفتر خاطرات.

شما همچنین می‌توانید برخی شرایط استرس‌زا را پیش‌بینی کرده و کودکان خود را برای مقابله با آن‌ها آماده کنید.

به خاطر داشته باشید که استرس تا سطحی نرمال و عادی است. اجازه دهید کودکان متوجه این موضوع باشند که اشکالی ندارد گاهی احساس عصبانیت، تنهایی، ترس یا اضطراب داشته باشند و بدانند کاملاً عادی است که هر کسی این احساسات را داشته باشد. اطمینان خاطر دادن به کودکان بسیار اهمیت دارد. پس به آن‌ها یادآور شوید که شما مطمئن هستید آن‌ها می‌توانند چنین شرایطی را مدیریت و کنترل کنند.

زمانی که کودکان شما نمی‌‌خواهند یا نمی‌توانند در مورد موضوع‌های استرس‌زای خود با شما بحث و گفت‌وگو کنند، سعی کنید شما در مورد مسائل مشابه خودتان صحبت کنید. این نشان می‌دهد که اولاً شما نیز با چنین مسائلی درگیر هستید و ثانیاً همیشه آمادگی آن را دارید که هر زمان آن‌ها حاضر باشند، صحبت‌هایشان را بشنوید.

اگر در کودکان‌تان نشانه‌هایی دیدید که در مورد موضوعی نگران شده‌اند ولی همچنان تمایلی به صحبت ندارند، از یک روانشناس یا یک متخصص کمک بگیرید و با آن‌ها مشورت کنید.

زمانی که می‌بینید فرزندانتان دچار افسردگی، ترس یا عصبانیت شده‌اند، زمان آن رسیده است که از یک مشاور مشورت بگیرید. زیرا متخصصان دیدگاه بهتری از سلامت ذهنی کودک‌تان به شما می‌دهند و ابزارهایی که شما نیاز دارید تا در مسیر درست درمان قرار گیرید، در اختیار شما قرار می‌دهند.

متخصصان بر این باور هستند که دو روش آگاه بودن والدین از احساسات واقعی کودکان و همواره در دسترس و کنار کودکان خود بودن، از بهترین راه‌هایی است که پدر و مادرها می‌توانند به کودکان خود کمک کنند.

با کودکان خود به پارک بروید، پیاده‌روی کنید یا فوتبال بازی کنید. در این صورت هم رابطه شما با آن‌ها قوی شده و هم استرس آن‌ها کمتر می‌شود. ورزش به‌طور طبیعی باعث کاهش استرس می‌شود و کودکان هرچه بیشتر ورزش کنند، بهتر غذا می‌خورند که این امر موجب تاثیر بیولوژی بدن بر کاهش استرس است.

همچنین برای کاهش استرس کودکان خود می‌توانید آن‌ها را در کلاس‌های موسیقی ثبت نام کنید زیرا موسیقی مانند دارو عمل می‌ کند و باعث کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب و مانع افسردگی و اضطراب می‌شود.

پس به‌طور کلی نتیجه می‌گیریم:

• صحبت با کودکان
• بازی با کودکان
• ثبت نام کودکان در کلاس‌های موسیقی
• مدیریت خواب کودکان

از جمله مهم‌ترین راهکار‌ها در کاهش استرس کودکان شما می‌باشند.

پس خبر خوب این است که راه‌هایی وجود دارد تا کودکان بتوانند بر استرس خود غلبه کنند.

در کنار تمام مواردی که ذکر شد، «کتاب خواندن» نقش بسیار مهم و حائز اهمیتی در کاهش استرس کودکان بازی می‌کند و در رشد ذهنی و روانی آن‌ها بسیار مؤثر است.

6- چگونه خواندن کتاب می‌تواند به کاهش استرس در کودکان کمک کند؟

در سال‌های اخیر نقش «کتاب خواندن» برای رسیدن به آرامش کم‌رنگ‌تر شده و بازی‌های کامپیوتری، گوشی‌های هوشمند، کتاب‌هایی که فیلم‌هایشان ساخته شده است و تکالیف مدرسه، سایه سنگین‌شان را روی کتاب خواندن افکنده‌اند.

اما مطالعه می‌تواند منبع بسیار مهم و بزرگی برای تسکین شخصی برای کودکان و همچنین بزرگسالانی باشد که در معرض استرس قرار دارند.

مطالعات اخیر در آزمایشگاه مایندلب اینترنشنال (mindlab international ( در دانشگاه ساسکس (Sussex) نشان می‌دهد که خواندن کتاب، حتی برای شش دقیقه در روز، می‌تواند باعث کاهش تپش قلب شده و سبب کاهش استرس تا۶۰% یا حتی بیشتر می‌شود؛ که ۳۰۰% بهتر از پیاده‌روی کردن و ۷۰۰% بهتر از بازی‌های ویدیویی است.

وقتی کودکان کتاب می‌خوانند، از نگرانی‌های خود دور و رها می‌شوند. مطالعه باعث تغییر و بهبود وضعیت آگاهی و هوشیاری می‌شود. موجب تحریک و تقویت قدرت تخیل شده، خلاقیت را برانگیخته کرده و تمرکز ذهنی را افزایش می‌دهد.

مطالعه می‌تواند کمک کند تا کودکان به درک درستی از سلامتی عاطفی خود برسند و همچنین کمک می‌کند تا یاد بگیرند که چگونه بر احساسات خود غلبه کنند. وقتی کودکان در همراهی اعضای خانواده مطالعه کنند، آن‌ها عاشق مطالعه شده و به آن اعتماد می‌کنند. مطالعه می‌تواند آن‌ها را به فضایی امن و بی‌خطر انتقال دهد.

7- چگونه کودکان را تشویق به «کتاب خواندن» کنیم؟

خواندن یک کتاب جدید در واقع شروع یک ماجراجویی است ولی همه کودکان برای چنین سفری آمادگی ندارند. برخی از کودکان با مطرح شدن فکر «کتاب خواندن» نیز دچار استرس می‌شوند؛ در حالی که برخی از آن‌ها نیز دیدن فیلم یا  «یوتیوب» را به خواندن کتاب ترجیح می‌دهند.

پس سوال این است که شما چه کاری می‌توانید انجام دهید تا آن‌ها را تشویق به خواندن کتاب کنید؟

گاهی اوقات ممکن است کودکان پشتیبان خوبی در این زمینه نداشته باشند و خواندن کتاب برایشان سخت باشد یا  کتاب درست و مناسبی را انتخاب نکرده باشند و تصور کنند که خواندن کتاب عملی کسل‌کننده است.

اگر شما بتوانید تشخیص دهید که چرا آن‌ها دوست ندارند کتاب بخوانند، در این صورت می‌توانید دریابید که چگونه باید به آن‌ها کمک کنید و چگونه خواندن کتاب را به عملی لذت‌بخش‌تر تبدیل کنید.

• اگر شما کودکانی با سن و سال کم دارید، بهترین راه ممکن این است که عادت مطالعه را از همان ابتدا بنا کنید و کنار همدیگر لذت کتاب خواندن را با آن‌ها تقسیم کنید. برای کودکان خود از همان سن و سال بسیار کمی‌ که دارند، با صدای بلند کتاب بخوانید و آن‌ها راتشویق کنید که آن‌ها نیز برای شما کتاب بخوانند.
• برای فرزند خود فضای کوچکی را ایجاد و مهیا کنید تا در آرامش و راحتی کتاب بخواند. یعنی محیطی با نور خوب، صندلی بادی راحتی، وسایل تزیینی بامزه و کلی کتاب متنوع.
• با همدیگر استراحت کنید: برای خانواده‌ی خود یک زمان استراحتی را ایجاد کنید و به اندازه‌ی کافی فضایی را در برنامه‌ شلوغ و پرمشغله‌شان باز کنید تا آن‌ها بتوانند به راحتی هر موقع که احساس می‌کنند دوست دارند کتاب بخوانند، کتابی را برداشته و مطالعه کنند. نه این‌که فقط وقتی سراغ خواندن کتاب بروند که یا «مجبور» هستند آن را بخوانند یا زمان مشخص و برنامه‌ریزی‌شده‌ای برای خواندن کتاب برایشان در نظر گرفته شده است.
• آن‌ها را تشویق کنید که همراه شما و با شما کتاب بخوانند. شما می‌توانید سرمشقی برای کودکان‌تان باشید و به آن‌ها نشان دهید که مطالعه، عملی سرگرم‌کننده و مفید است. با همدیگر یا برای همدیگر کتاب بخوانید و لحظاتی همراه با مطالعه کنار یکدیگر ایجاد کنید.
• با صدای بلند کتاب خواندن به کودکان کمک می‌کند تا بر استرس خود غلبه کنند. حتی اگر مخاطب‌شان حیوان خانگی شما باشد (مطالعات نشان داده است که با صدای بلند کتاب خواندن برای حیوانات کمک می‌کند تا اعتمادبه‌نفس شخص افزایش پیدا کند).
• کودکانی که خواندن کتاب را مثل یک چالش تصور می‌کنند، اگر در محیط حمایتی و مجهزی قرار بگیرند، فایده‌های بسیار زیادی از خواندن کتاب به دست خواهند آورد. به این صورت که تجربه‌ی خواندن کتاب، به جای این‌که «استرس بد و منفی» در آن‌ها ایجاد کند، به آن‌ها می‌آموزد که می‌توانند خواننده‌های خوبی باشند و تا زمانی که در این چالش جدید موفق بشوند، استرس «خوب» را تجربه می‌‎کنند.
• با کودکان خود به کتابخانه‌های محلی بروید و این عمل را تبدیل به یکی از گردش‌های خاص و همیشگی خود کنید. کودکان‌تان را تشویق کنید در کنار خواندن کتاب، مجلات را نیز بخوانند و دایره‌ی مطالعاتی آن‌ها را گسترش دهید.
• با هم دیگر در مورد کتاب‌ها بحث و گفت‌وگو کنید و بین کتاب‌ها و زندگی روزمره یا تجربه‌های شخصی کودکان‌تان ارتباط برقرار کنید. به این طریق به آن‌ها کمک کنید علاقه‌شان به خواندن کتاب افزایش پیدا کند.
• کودکان خود را تشویق کنید تا ورزش کنند، رژیم غذایی سالمی‌ داشته باشند و به موقع بخوانند و خواب کافی داشته باشند تا بتوانند قبل از زمان خواب فرصت مناسبی برای مطالعه ایجاد کنند.

خواندن کتاب فواید بسیار زیادی دارد. یکی از بزرگترین هدیه‌هایی که می‌توانید به فرزندان خود بدهید این است که به آن‌ها یاد دهید نه تنها آن‌ها بلکه بقیه کودکان نیز مانند آن‌ها گاهی دچار این احساسات شده و استرس و اضطراب را تجربه می‌کنند ولی خواندن کتاب خوب می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا آرام شوند و از این احساسات رهایی یابند.

پس کمر همت ببندید، کتاب مورد علاقه کودک خود را بردارید و زمانی هرچند کم برای یکدیگر ایجاد کنید و لذت خواندن کتاب کنار یکدیگر را تجربه کنید!

منابع

 https://www.reading-rewards.com 

https://psychcentral.com 

https://centerforanxietydisorders.com 

https://www.verywellfamily.com 

https://parenting.firstcry.com 

ourfamilyWizard.com 

https://explorable.com 

https://kidshealth.org