بخارای من، ایل من

من در یک چادر سیاه به دنیا آمدم. در چهارسالگی پشت قاچ زین نشستم. چیزی نگذشت که تفنگ خفیف به دستم دادند. تا ده‌سالگی حتی یک شب هم در شهر و خانه‌ی شهری به سر نبردم. اما دست سرنوشت پدر و سپس مادرم را از ایل به تهران تبعید کرد و دار و ندار ما مصادره شد. در میان تمام ناراحتی‌ها، من خوشحال بودم. حتی شنیدن نام شهر هم باعث می‌شد قند توی دلم آب شود. اما نمی‌دانستم که اسب و زینم را می‌گیرند و پشت میز و نیمکت می‌نشانند. نمی‌دانستم که تفنگ مشقی فشنگم را می‌گیرند و قلم به دستم می‌دهند. و این‌گونه شد که من یازده سال شهرنشین شدم و تصدیق لیسانسم را در شهر گرفتم. حتی زمانی‌که خانواده به ایل برگشتند، از من خواستند که در شهر بمانم و ترقی کنم. اما نامه‌ی برادر با من همان کرد که شعر و چنگ رودکی با امیر سامانی!… فردای روزی که نامه به دستم رسید، ترقی را رها کردم، پا به رکاب گذاشتم و به سوی زندگی روان شدم. تهران را پشت سر نهادم و به سوی بخارا بال گشودم. «بخارای من، ایل من» بود: «ایل من قشقایی، همچون دریاست/ همچون دریا برقرار و پابرجاست/ گاه فرومی‌نشیند و گاه می‌جوشد/ گاه آرام می‌گیرد و گاه می‌خروشد»

کتاب «بخارای من، ایل من» نوشته‌ی محمد‌ بهمن‌بیگی است. او در این کتاب نیز خاطراتش را به قلمی زیبا و دلنشین از زندگی در شهر یا پهنه‌های دشت و ایل روایت می‌کند. هر فصل، شامل خاطره‌ای زیبا و هزاران پند است.

محمد‌ بهمن‌بیگی نواده‌ی بهمن‌بیگی، فرزند محمودخان از ایل قشقایی فارس در سال ١٢٩۸ش به دنیا آمد. او دانش‌آموخته‌ی حقوق است. نخست در بانک ملی ایران و سپس در مؤسسه‌ی اصل چهار ترومن کار می‌کرد.

بعدها از اصل چهار به آموزش و پرورش رفت و مدیر کل آموزش عشایری شد. بهمن‌بیگی، بنیان‌گذار آموزش و پرورش عشایری در ایران است. پیشینه سوادآموزی برخی از طایفه‌های ایلی فارس و پایه‌‌گذاری مدرسه‌های سیار عشایری به سال ١٣٣١ برمی‌گردد که تنها با کوشش و پایمردی برخی کسان به ویژه محمد بهمن‌بیگی امکان تحقق یافت. او در سال ١٣٣۶ دانشسرای عشایری را در شیراز راه‌اندازی کرد. دانشسرا از داوطلبان آزمون ورودی می‌گرفت، آن‌ها را در دوره‌های یکساله برای آموزگاری مدرسه‌های عشایری آموزش می‌داد و دانش‌آموختگان را با در نظر گرفتن جمعیت و نیازهای هر ایل به مدرسه‌های عشایری می‌فرستاد. او را «پدر آموزش عشایری» می‌نامند.

دیگر نوشته‌های بهمن‌بیگی نیز در نشر همارا به چاپ رسیده است:

• اگر قره‌قاج نبود
• بخارای من، ایل من
• طلای شهامت
• عرف و عادت در عشایر فارس
• به اجاقت قسم