الفباورزی با کاکا‌کلاغه

الفباورزی یعنی چه؟
الفباورزی شناخت آواهای الفبا به شیوه‌ایی علمی و با رویکرد است. رویکرد الفباورزی آوایی- رانشی است. یعنی این که کودک هم از جنبه آوایی با الفبای زبان فارسی آشنا می‌شود و هم از جنبه رانش یا تلفظ جایگاه یا خاستگاه هر صدا یا واک را از حلق تا لب‌ها می‌شناسد.

تفاوت الفباورزی با آواورزی در چیست؟
امروزه روند آموزش زبان در کشورهای پیشرفته چنان است که برای هر سطحی زبان‌آموز‌های آن سطح یا سن ساخته می‌شود. آواورزی بسته‌ایی آموزشی برای شناخت آواها به طور کلی است. آواهای طبیعی، زبانی، جانوری، صنعتی و غیره. اما الفباورزی تنها روی واک‌ها یا صداهای الفبای زبان فارسی تمرکز دارد و از نظر گام‌بندی، گامی بالاتر در آموزش زبان به کودکان پیش دبستان است.

الفباورزی چه تفاوتی با الفباآموزهای گوناگون در بازار کتاب دارد؟
الفباآموزهایی که در بازار کتاب ایران به فروش می‌رود، به طور مطلق بدون رویکرد آموزشی هستند. یعنی آن‌ها به کودکان شکل حروف یا شکل نویسه‌ها را آموزش می‌دهند بی‌آنکه به آوا یا رانش الفبا بپردازند. در حقیقت این الفباآموزها شکل‌شناسی الفبا هستند نه آواشناسی و رانش‌شناسی الفبا. حتی در این حالت هم این شکل‌شناسی حروف الفبا بدون رویکرد و روش علمی انجام می‌شود.

چرا کودکان پیش از سن دبستان یا در دوره‌ی پیش دبستانی باید با الفباورزی آموزش ببینند؟
سن درست و اصلی آموزش زبان به کودکان از ۲ تا ۶ سالگی است. در ایران متاسفانه به سبب کمبودهایی که آموزش و پرورش در زمینه‌های گوناگون دارد، آموزش پیش دبستانی اجباری نیست و اگر هم در سال‌های اخیر برای کودکان پنج و شش ساله فراگیر شده است، هنوز بخش بزرگ این کودکان وارد دوره پیش دبستان نمی‌شوند. اگر هم شوند، محتوای آموزشی برای آن‌ها بسیار کهنه و ناکارآمد است. کودکان در دوره پیش دبستان باید به آواها و رانش درست الفبای زبان فارسی آشنا شوند، و گرنه زمانی که وارد دبستان می‌شوند برای اصلاح و یادگیری آواها دیگر خیلی دیر است

آیا با الفباورزی به کودکان خواندن و نوشتن آموزش داده می‌شود؟
به هیچ وجه. کار الفباورزی آشنایی کودکان با آواهای الفبایی و خاستگاه رانشی هر صدا یا واک الفبایی است. پیش از آن که کودکان به خواندن و نوشتن بپردازند، باید الفبای زبان فارسی را از جنبه آوایی بشناسند، وگرنه نه خوب می‌توانند بخوانند و نه بنویسند.

چرا در الفباورزی به صداها و حروف الفبا واک گفته می‌شود؟
صدا و حروف برگرفتی از الفبای زبان عربی است. در الفبای زبان عربی حروف و حرکت داریم. در الفبای زبان فارسی واک داریم که یکی از کهن‌ترین واژه‌های زبان فارسی است و در حقیقت با شکل‌گیری نخستین واژگان در فرهنگ زبانی مردم ایران در هزاران سال پیش از این ساخته شده است. واک یا وات یا واژ یا واج همه همان وات اوستایی است که در زبان فارسی به واک تبدیل شده است. کودکان باید بدانند که ویژگی الفبای فارسی با زبان عربی متفاوت است، زیرا در زبان فارسی حروف برابر با نویسه‌ها یا شکل نوشتاری الفبا است اما واک ها تنها آواهایی هستند که در الفبا وجود دارند.

در الفباورزی واک با نویسه چه تفاوتی دارد؟
واک آوای الفبا است و نویسه شکل نوشتاری آن. کودکان در الفباورزی با هر دو آشنا می‌شوند، اما آشنایی با نویسه‌ها برای آموزش خواندن و نوشتن نیست و بلکه برای پیش آمادگی شناخت تصویری از نویسه‌های الفبای فارسی است.

چرا در الفباورزی صداها یا واک های عربی و اوستایی از صداها یا واک های فارسی جدا شده است؟
برای این که در الفبای فارسی آن چیزهایی که به نام حروف عربی یا اوستایی وجود دارد، ارزش آوایی ندارد و تنها ارزش نویسه‌ایی یا نوشتاری دارد. برای مثال حروفی مانند « ض »، « ظ » و « ذ » ارزش آوایی ندارند و تنها ارزش نویسه‌ایی یا نوشتاری دارند. و همه آن‌ها همان آوایی را دارند که در واک « ز » فارسی وجود دارد.

چرا در الفباورزی به مصوت‌ها « خودوا » و به صامت‌ها « هم‌وا » گفته می‌شود؟
برای این که مصوت و صامت برگرفتی از الفبای زبان عربی است و خودوا یا خودآوا واکی است که خود بدون یاری گرفتن از واک دیگر بر زبان رانده می‌شود. اما هم‌واها واک‌هایی هستند که در آمیخت با خودآواها یا خودواها برزبان رانده می‌شوند. این ساده‌سازی اگرچه در آغاز برای مربیان و آموزگاران ممکن است بیگانه باشد، اما روند آموزش الفبای زبان فارسی را برای کودکان بسیار ساده می‌کند.

آیا الفباورزی برای کودکان دوره دبستان هم کاربرد دارد؟
بسیار. این بسته می‌تواند به جای کتاب آموزش زبان فارسی آن‌ها یا در کنار آن به کار برود. اگرچه ما در بسته‌های آموزش خلاق کودک محور، بسته‌های فارسی آموز را داریم که ویژه کودکان دبستان است، اما الفباورزی چون مانند فارسی آموزها، داستان و شعر است، با طراز رغبت کودکان فرآوری شده است و بنابراین به طور طبیعی آن‌ها به این بسته علاقه نشان می‌دهند و باید آن را بخوانند.

چرا در الفباورزی و در نویسه‌ها «برنشان» هایی به شکل ماهک آمده است؟
برنشان‌ها بخشی از روند ساخت یک دبیره یا خط به نام آموزنگار است که ویژه‌ی سوادآموزی پایه طراحی شده است و آموزش خواندن و نوشتن را به کودکان بسیار ساده می‌کند. دراین‌باره در آغاز و پایان کتاب‌های الفباورزی اطلاعات کافی گذاشته شده است. اما برای آگاهی جامع‌تر به‌زودی کتاب « سوادآموزی پایه با رویکرد آموزنگاری» از سوی ما منتشر خواهد شد.